Ga door naar hoofdcontent
ArtikelenPensioenakkoord
pensioenen

Pensioenakkoord

Vrijdag 31 januari 2020

‘Onze pensioenen zíjn niet zeker en wórden niet zeker’

Corien Wortmann

Verlaging van de pensioenuitkeringen is – voor verreweg de meeste gepensioneerden – voorlopig van de baan. Dat is een overwinning die vakbonden, ouderenorganisaties en een aantal grote pensioenfondsen eind november 2019 behaalden.

image

Dat de verlaging van de pensioenuitkeringen voorlopig van de baan is, geeft rust om de afspraken voor een nieuw pensioenstelsel uit te werken. Dat zegt Corien Wortmann, bestuursvoorzitter van pensioenfonds ABP. Maar ze waarschuwt ook: ‘We zullen eraan moeten wennen dat pensioenuitkeringen niet zeker zijn. Ze kunnen in de toekomst eerder stijgen, maar ook eerder dalen.’

Dekkingsgraad

Corien Wortmann vond het onverkoopbaar dat het vermogen van het fonds de afgelopen tien jaar is verdubbeld en dat gepensioneerden en deelnemers daar totaal niet van profiteerden. Sterker nog: er dreigde eind 2019 een verlaging van de pensioenopbouw en -uitkeringen van ABP en een aantal andere grote fondsen, omdat hun zogeheten dekkingsgraad niet hoog genoeg was. De dekkingsgraad geeft de hoeveelheid vermogen aan die pensioenfondsen achter de hand (moeten) hebben om er zeker van te zijn dat ze ook toekomstige gepensioneerden kunnen geven waar die recht op hebben.

Pensioenstelsel

Die dreigende kortingen waren Wortmann een doorn in het oog, want er is een nieuw pensioenstelsel in de maak waarbij kortingen niet aan de orde zullen zijn in tijden dat de economie goed draait. Waarom niet alvast in de geest van dat nieuwe pensioencontract handelen? ‘Ik ben er zeker geen voorstander van om kortingen koste wat kost te voorkomen. Als er een nieuwe financiële crisis komt, de rente daalt nog eens flink en onze dekkingsgraad komt onder de 90 procent – die kans is gelukkig heel erg klein – dán kunnen wij onze deelnemers uitleggen dat we gaan korten. Nu niet.’ Wortmann is dus blij dat minister Koolmees ervoor heeft gekozen die kortingen met een jaar uit te stellen. ‘Daarmee heeft hij rust gecreëerd om het nieuwe pensioencontract uit te werken.’

Pensioenakkoord

Dat nieuwe pensioencontract vloeit voort uit het pensioenakkoord dat werkgevers, werknemers en het kabinet in het voorjaar van 2019 sloten, na een jaar of negen onderhandelen. Het huidige pensioenstelsel was niet meer houdbaar, vindt ook Wortmann. ‘Het stelsel dat we nu hebben, gaat er simpel gezegd vanuit dat een huishouden één kostwinner heeft en dat die een jaar of veertig voltijds bij dezelfde baas werkt. Dat levert een overzichtelijk en goed pensioen op. In de praktijk zien we echter dat met name vrouwen vaak een deeltijdbaan hebben, dat mensen zzp’er worden en vaker van baan veranderen. Dat vraagt om een andersoortig pensioencontract. 

Flexibel

Bovendien hebben we een stelsel nodig dat beter meebeweegt met de economie, vindt Wortmann. ‘In goede tijden, zoals de afgelopen jaren, kunnen de uitkeringen dan makkelijker verhoogd worden, maar in minder goede tijden zullen ze ook eerder omlaaggaan.’ Het pensioenakkoord komt tegemoet aan beide eisen: pensioenen worden meer persoonlijk en flexibel én gaan meebewegen met de economie. Tot op zekere hoogte natuurlijk, zegt Wortmann, want in de onderhandelingen is er alles aan gedaan om te voorkomen dat er straks ‘pech- en gelukgeneraties’ komen: hele groepen die hun pensioenuitkering flink zien stijgen of juist zien dalen – al naar gelang het economisch tij. ‘Pensioenfondsen zijn en blijven verantwoordelijk voor een evenwichtige omgang met de belangen van jong en oud. We blijven risico’s delen tussen generaties, ook in het nieuwe stelsel.’

Ingangsdatum onbekend

Hoe dat nieuwe stelsel en het pensioencontract dat daarbij hoort, er precies gaat uitzien, wordt de komende maanden verder uit onderhandeld tussen werkgevers en werknemers. De finesses zijn dus nog niet bekend. Wanneer het nieuwe pensioenstelsel in werking treedt, is evenmin duidelijk. Wortmann: ‘Als het akkoord is uitgewerkt – hopelijk medio 2020 – wordt het wetgevingstraject ingezet. Het zal zeker nog wel een of twee jaar duren voor het nieuwe stelsel ingaat, optimistisch ingeschat.’ Kan het ook vijf of tien jaar worden? ‘Ik merk bij alle partijen die nu met de uitwerking bezig zijn, het besef van urgentie om gepensioneerden en toekomstige gepensioneerden snel duidelijkheid te verschaffen. Ik hoop dat dat besef snel in daden wordt omgezet. Zolang het nieuwe stelsel nog niet is ingevoerd, hoop ik dat we toch alvast in het licht van dat nieuwe stelsel kunnen kijken naar de huidige spelregels.’

Beleggingsrendementen

Het nieuwe stelsel is weliswaar nog niet in detail uitgewerkt, maar de kern ervan is dat pensioenuitkeringen minder afhankelijk worden van rentestanden. De huidige lage rente zit pensioenfondsen dwars, omdat die ervoor zorgt dat ze enorme reserves moeten aanleggen, terwijl ze ondertussen met hun beleggingen prima rendementen halen. ‘Ik verwacht dat we in het nieuwe stelsel breder zullen kijken dan alleen naar de rente, en dat we ook onze beleggingsrendementen voor een voorzichtig deel ten goede kunnen laten komen aan de deelnemers.’

Wennen aan onzekerheid

Een grotere rol voor de rendementen van beleggingen is niet alleen maar goed nieuws. ‘Ik benadruk voortdurend beide kanten van de medaille’, zegt Wortmann. ‘In goede tijden zoals de afgelopen jaren, zullen pensioenuitkeringen in de toekomst makkelijker verhoogd kunnen worden, maar in minder goede jaren zullen ze ook eerder omlaag gaan. Die onzekerheid zit in het nieuwe stelsel. Maar laten we eerlijk zijn: het huidige stelsel is de afgelopen jaren óók onzeker gebleken. Kortom: onze pensioenen zíjn niet zeker en wórden niet zeker. Daar zullen we aan moeten wennen. Er ligt een taak voor ons als pensioenfondsen om daar eerlijk over te zijn en onze deelnemers daarover goed voor te lichten. Overigens verwacht ik per saldo – met de huidige vooruitzichten – dat gepensioneerden in de toekomst eerder zicht zullen hebben op verhogingen dan op verlagingen.’

Corien Wortmann-Kool (1959) studeerde verpleegkunde en politicologie en was actief voor het CDA, onder meer als gemeenteraadslid en fractievoorzitter in Zeist en later als Europarlementariër. Ze was van 2007 tot 2014 vicevoorzitter van de Europese Volkspartij, de Europese evenknie van het CDA. Sinds 2015 is Wortmann voorzitter van het dertienkoppige bestuur van het ABP, het grootste pensioenfonds van Nederland.