Geriatrie is maatwerk

Judith Wilmer werkt sinds 2003 als klinisch geriater in het Eindhovense Catharina Ziekenhuis. Ze was altijd al gefascineerd door wat het verstrijken van de tijd met iemand doet. ‘Wat ik het allermooiste aan mijn vak vind? Samen met patiënten en hun naasten het beste eruit te halen. Eigenlijk ben ik net een sportcoach.’

Tijdens de coronacrisis werkte Wilmer mee aan de live-uitzendingen die het ‘Eindhovens Dagblad’, het Catharina Ziekenhuis en KBO-Brabant organiseerden. Ze beantwoordde honderden kijkersvragen van vooral senioren. ‘Heel veel vragen gingen over de kleinkinderen. Mensen wilden weten of ze die nog konden zien en knuffelen. Zo bleek maar weer eens hoe superbelangrijk familie is. Zeker bij senioren gaat daar veel aandacht naar uit.’

De coronacrisis bevestigde maar weer eens wat een sociaal wezen de mens is, vindt Wilmer. ‘Wij mensen hebben sociale contacten nodig, anders worden we eenzaam. En dat is heel schadelijk. Uit onderzoek blijkt dat eenzaamheid even nadelig is voor de gezondheid als roken. Maar eenzaamheid is beslist niet iets wat alleen onder senioren speelt, hoor. Het is van alle leeftijden. Alleen er zijn factoren die maken dat je meer risico loopt op eenzaamheid als je ouder wordt. Zo wordt bij veel senioren de kennissenkring kleiner en is de mogelijkheid om erop uit te gaan vaak kleiner.’ Toch waren Wilmer en haar collega’s aangenaam verrast door de enorme veerkracht van senioren tijdens de coronacrisis. ‘Veel mensen zeiden: “Het is nu eenmaal zo, we hebben wel voor hetere vuren gestaan.” Deze mensen pakten alle mogelijkheden die ze kregen met beide handen aan. Ze gingen beeldbellen met familie en vrienden of deden mee aan de activiteiten die wel veilig georganiseerd konden worden.’ 

Wilmer sprak ook mensen die zeiden: ‘Ik krijg liever corona dan dat ik alleen binnen blijf zitten.’ ‘Maar deze crisis betreft niet alleen jezelf’, zegt Wilmer. ‘Wij willen natuurlijk ook niet dat iemand alleen zit. Maar iedereen vormt een risico voor een ander, want door jouw gedrag kun je anderen besmetten. Er is nou eenmaal een wrijfvlak tussen eigen vrijheid en het stuk waar je anderen schaadt. Dus als mensen me vroegen: “Is het nou echt zo erg met die corona?” Dan antwoordde ik: “In ons ziekenhuis liggen acht afdelingen vol met coronapatiënten en ook de IC is vol. Dus als je het mij vraagt: dit moeten we heel serieus nemen.” Maar goed, het is heel normaal dat mensen heel verschillend reageren als er iets heel ergs gebeurt. De een is heel angstig, de ander wat laconiek. Maar gemiddeld genomen neemt iedereen dit heel serieus én neemt gelukkig vrijwel iedereen zijn verantwoordelijkheid.’

Voor Wilmer en haar collega’s was het werk tijdens de piek van de coronatijd intensiever dan normaal. ‘We hadden in ons ziekenhuis een corona-afdeling voor kwetsbare ouderen ingericht. Iedereen die die afdeling op ging, moest bij de voordeur beschermende kleding aantrekken. We wilden namelijk dat de deuren open bleven, zodat er makkelijker contact mogelijk was tussen patiënten en hulpverleners. Dit vonden we vooral belangrijk voor verwarde patiënten. Bovendien konden patiënten door die open deuren eventjes van hun kamer af gaan om bijvoorbeeld een stukje over de gang te lopen. Wat ons werk intensief maakte, is dat het ziekteproces van corona veel sneller verloopt dan bij veel andere ziektes; mensen kunnen in heel korte tijd veel zieker worden, maar ook snel weer herstellen. Daarnaast was het aantal mensen dat kwam te overlijden veel hoger… Ja dat grijpt je wel aan. En het is ook heel vermoeiend.’

Toch beleefde Wilmer ook mooie momenten tijdens haar werk in de coronatijd: ‘Mijn collega’s en ik waren heel blij als er een coronapatiënt genas. Een keer waren we zó enthousiast dat een meneer genezen was en naar huis kon, dat we blijer waren dan de patiënt zelf. Die had zoiets van: ja, duh, ik kom toch naar het ziekenhuis om beter te worden?! Maar wij als medisch team zagen zoveel mensen die het niet redden, dat we echt heel blij waren als iemand weer gezond naar huis kon. Er waren diepe dalen maar ook hoge pieken, zeg maar.’

Sinds half juni is de reguliere zorg in het ziekenhuis weer op gang gekomen. ‘We doen ons werk nu op een aangepaste manier. Natuurlijk nemen we de coronamaatregelen in acht, maar het is goed dat we dingen weer kunnen oppakken. Tijdens de eerste maanden van de coronacrisis was er nauwelijks reguliere zorg, terwijl dat wel gewoon mogelijk was! Dat is natuurlijk heel kwalijk. Maar mensen durfden niet te komen. Zo was er een patiënt die zijn heup gebroken had en pas een week later naar het ziekenhuis kwam. Dat is ontzettend triest natuurlijk. Want juist bij senioren heeft iets als een gebroken heup een enorme impact. En uit onderzoek blijkt dat hoe sneller je handelt in zo’n situatie, hoe minder schade je eraan overhoudt.’ Mede daarom is Wilmer nu samen met andere afdelingen begonnen om binnen het Catharina Ziekenhuis een speciale unit op te zetten voor kwetsbare ouderen die hun heup gebroken hebben. 

Wilmer geeft aan altijd al gefascineerd te zijn geweest door wat het verstrijken van de tijd doet met iemand. ‘En het mooie van mijn vak vind ik dat we als geriaters een integrale benadering van de patiënt hebben: we kijken naar de mens als geheel. Dat is belangrijk, want juist bij ouderen is de problematiek complex. Er spelen vaak veel dingen door elkaar. Er kan iets fysieks aan de hand zijn, maar ook iets op het psychosociale vlak. Het is vaak onduidelijk wat er écht aan de hand is. Daarom willen we ook voordat we onderzoek gaan doen, eerst praten met de patiënt en de familie. Het is belangrijk dat we veel over de persoon in kwestie te weten komen: wat is voor hem of haar belangrijk in het leven? Samen met de patiënt en de mantelzorgers bespreken we wat de beste vervolgstappen zijn. Daarbij worden alle opties besproken en worden de voor- en nadelen ervan afgewogen.’ 

Volgens Wilmer is het vooral voor de oudere generatie – mensen die voor of rond de oorlog geboren zijn – moeilijker om zelf een actieve rol te nemen bij een behandeling. ‘Veel van deze mensen denken: de dokter weet het wel. Maar ons werk is maatwerk; we kunnen niet alle ouderen hetzelfde advies geven. Het gaat om wat we er sámen uit kunnen halen: de patiënt, zijn of haar naasten, andere medisch specialisten en ik als geriater. Soms zie ik mezelf als een sportcoach.’