Mantelzorgmakelaar ontzorgt mantelzorgers

Zorgen voor een naaste die dat niet meer zelf kan – de meeste mensen vinden het heel gewoon. Want: wie moet het anders doen? En: zoiets doe je toch uit liefde? Toch kan mantelzorg ook zwaar zijn.

Gelukkig zijn er mogelijkheden voor ondersteuning van de mantelzorger. Bijvoorbeeld een mantelzorgmakelaar. Deze biedt geheel onafhankelijk ondersteuning aan de mantelzorger en neemt veel regelwerk uit handen. 

Maar liefst dik een derde van de Nederlanders ouder dan zestien jaar is mantelzorger. Dat blijkt uit onderzoek van het Sociaal Cultureel Planbureau uit 2016. Dat komt neer op zo’n 4 miljoen mensen: een aanzienlijk aantal. Wanneer ben je nou precies mantelzorger? Mantelzorgmakelaar Margo van den Berg legt uit: ‘Mantelzorg is zorg die geboden wordt vanuit een relatie. Soms gaat het om buren of vrienden, maar meestal – in zo’n 95 procent van de gevallen – om familie. Ouders die zorgen voor hun kind met een beperking. Of kinderen die zorgen voor hun vader of moeder met ouderdomsklachten.’ Het verschil tussen mantelzorg en vrijwilligerswerk heeft te maken met precies die relatie, vervolgt ze. ‘Bij vrijwilligerswerk is vooraf van zo’n band meestal geen sprake. Bovendien vindt vrijwilligerswerk doorgaans plaats binnen bepaalde kaders en op afgesproken tijdstippen: het valt te plannen. Terwijl mantelzorg altijd door gaat.’ 

Soms realiseren mensen zich niet dat ze mantelzorger zijn, vervolgt Van den Berg. ‘Vaak wordt de definitie gehanteerd dat je mantelzorger bent als er sprake is van langdurige zorg: langer dan drie maanden, meer dan acht uur per week. Maar als je elke morgen en elke avond de ogen van je buurvrouw druppelt, voldoe je misschien niet aan die acht uur per week, maar dan ben je zeker ook mantelzorger.’

Waarom is het belangrijk om te weten of je mantelzorger bent of niet? Het antwoord op die vraag is eenvoudig: als je mantelzorger bent, zijn er mogelijkheden die je kunnen ondersteunen. Dat weten veel mensen niet, zegt Van den Berg. ‘Mensen vinden het vaak heel gewoon om iets te doen voor hun naasten. Daarnaast biedt mantelzorg ook veel voldoening. Kinderen vinden het bijvoorbeeld fijn om iets terug te kunnen doen voor hun ouders. Vaak doen mensen het vanuit liefde. Maar mantelzorg kan ook zwaar worden. En dan is het goed om te weten dat ondersteuning mogelijk is.’ 

Een van die mogelijkheden is het inschakelen van een mantelzorgmakelaar zoals Van den Berg. Ze legt uit wat haar werk precies inhoudt: ‘Als mantelzorgmakelaar kijken we – aanvullend op de daadwerkelijke zorg – naar wat er mogelijk is ter ondersteuning van de mantelzorger. Daarbij is de mantelzorger primair onze opdrachtgever. Onze dienstverlening is erop gericht ervoor te zorgen dat de mantelzorger de zorg volhoudt, en dat is natuurlijk ook in het belang van de naaste.’ 

Ons zorgstelsel is behoorlijk complex, vertelt Van den Berg. De mogelijkheden voor ondersteuning verschillen bovendien per regio. Daar komt bij dat elke mantelzorgsituatie uniek is. Voor mantelzorgers is het daardoor moeilijk om uit alle opties te bepalen welke de beste is in hun specifieke situatie. Mantelzorgmakelaars beschikken over een soort helicopterview: zij kennen de sociale kaart van de omgeving, kunnen overzicht creëren voor de mantelzorger en bieden altijd maatwerk.

Van den Berg: ‘Wij zijn er om mantelzorgers op de mogelijkheden te wijzen en die desgewenst te regelen. We hebben overzicht van wat er mogelijk is aan ondersteuning. We luisteren goed naar de mantelzorger en noemen alle mogelijkheden waarvan we denken dat hij of zij er iets aan heeft. Maar we willen ook geen keuzestress veroorzaken. Daarom zoeken we samen naar de best passende oplossing op maat. Boven alles – en dat wil ik benadrukken – behouden mantelzorgers altijd zelf de regie. Zij bepalen welke zorg ze inschakelen. Wij makelaars zijn onafhankelijk: we werken puur in het belang van de mantelzorger.’

Niet alleen hebben mantelzorgmakelaars kennis van de complexe zorgsituatie in hun regio, ook helpen ze met de administratie die komt kijken bij het aanvragen of inschakelen van ondersteuning. ‘Wij helpen bijvoorbeeld mee met het invullen van formulieren die te maken hebben met mantelzorg. Maar we ondersteunen niet bij de dagelijkse administratie. Als mantelzorgers liever niet de administratie bijhouden van hun naaste, kunnen we wél weer doorverwijzen naar organisaties die daarbij kunnen ondersteunen.’

Van den Berg komt veel bij mensen thuis voor gesprekken over de mantelzorg. Maar in tijden van corona zijn die huisbezoeken in aantal afgenomen. ‘We hebben een periode gehad waarin we geen huisbezoeken konden afleggen. Dat was lastig, want bij een huisbezoek zie je meer dan via de telefoon: bijvoorbeeld of er familiefoto’s hangen. Dan weet je dus ook of iemand een netwerk heeft. Je krijgt allerlei bewuste en onbewuste signalen die je mist tijdens telefoongesprekken.’

Corona is daarnaast ook van invloed op de mantelzorgers zelf, merkt Van den Berg: ‘In het voorjaar zagen we dat het wegvallen van de dagbesteding een zware wissel trok op de mantelzorgers. Er kwamen meer vragen die samenhingen met overbelasting, want dagbesteding zorgt ervoor dat mantelzorgers het langer volhouden. Als mantelzorgmakelaar ben ik in gevallen van overbelasting op zoek gegaan naar alternatieven voor de dagbesteding, bijvoorbeeld in de vorm van begeleiding thuis. Dat was niet altijd eenvoudig, maar als je de weg weet, kan er best veel. Vooral ook dankzij de vele burgerinitiatieven en de inzet van vrijwilligers.’

Want inderdaad: omdat mantelzorgmakelaars de weg kennen, kunnen ze ook veel oplossen. Maar niet alles, benadrukt Van den Berg. ‘Ik zie regelmatig dat mantelzorgers net iets te lang doorgaan. Vaak vinden ze het lastig om toe te geven dat de situatie zwaar of zelfs te zwaar wordt. Daar praat ik dan gewoon over met ze. Want al ben ik er vooral voor een zakelijke dienstverlening, ik bied ook heel graag een luisterend oor. En ik ben gewend om naar oplossingen te zoeken. Soms helpt het al als een mantelzorger bij mij op kantoor komt voor een gesprek onder vier ogen. Maar als iemand erg vastzit, dan verwijs ik door naar een andere professional. Een praktijkondersteuner van de huisarts bijvoorbeeld, of een maatschappelijk werker.’ 

Van den Berg is sinds 2006 mantelzorgmakelaar. ‘Dit vak past heel goed bij mij. Ik vind het fijn om mensen te helpen en concrete resultaten voor ze te boeken. Ik denk dat voor alle mantelzorgmakelaars geldt dat we niet snel opgeven. Als we eenmaal de weg hebben gevonden, bieden we het hoofd aan de bureaucratische wegen die bewandeld moeten worden. We zijn echte volhouders!’ 

Behalve dit artikel over mantelzorg, maakten VGZ en KBO-Brabant meer artikelen speciaal voor senioren, u vindt er een hier.