Kunt u 40 dagen zonder alcohol?

Zou u 40 dagen zonder alcohol kunnen? Misschien dat u dan kunt meedoen aan IkPas: een landelijke campagne die als doel heeft mensen bewust te maken van hun alcoholgebruik. Een van de initiatiefnemers is voormalig lector en senior onderzoeker Rob Bovens: ‘Een periode zonder alcohol levert bij iedereen iets positiefs op.’

Ja hoor, Rob Bovens drinkt zelf zeker ook af en toe graag een glaasje alcohol. Want vooropgesteld: de campagne IkPas is beslist niet moraliserend bedoeld, benadrukt Bovens. Hij is alcoholonderzoekervan Tranzo, het onderzoekscentrum voor zorg en welzijn van Tilburg University. Bovens werkt al bijna veertig jaar in de alcoholverslavingspreventie. ‘Het belangrijkste doel van IkPas is om gewoontegedrag te doorbreken’, vertelt hij. ‘Want veel mensen vinden het heel gewoon om elke dag alcohol te drinken. Zo blijkt uit ons onderzoek dat de IkPas-deelnemers gemiddeld vijf dagen in de week alcohol drinken. En dan drinken ze zo’n tweeëneenhalf tot drie glazen per keer.’ 

Wat opvalt is dat vooral een grote groep ouderen elke dag alcohol drinkt. Bovens: ‘Van de IkPas-deelnemers jonger dan 25 jaar, drinkt slechts 3 procent elke dag. Van de deelnemers ouder dan 65 jaar, drinkt 60 procent elke dag alcohol.’ Volgens Bovens is er in de loop der jaren een gewoonte-opbouw ontstaan als het om alcoholgebruik gaat. ‘In de jaren zestig werd er in Nederland nog maar heel weinig gedronken. Zo dronk bijvoorbeeld slechts 3 procent van de Nederlanders alcohol bij de warme maaltijd. Nu is het heel normaal om alcohol bij het eten te gebruiken. En weet je hoe dat komt? Onder meer omdat we met z’n allen de Zuid-Europese landen ontdekten tijdens vakanties. Daar zagen we dat het heel normaal was om een glaasje wijn bij het eten te drinken. Dat gedrag hebben we hier overgenomen.’ 

Een andere belangrijke oorzaak van de toename van het alcoholgebruik in ons land is volgens Bovens het feit dat supermarkten zich op de verkoop van alcohol stortten: ‘We kennen allemaal wel de omfietswijnen en de lange gangen met allerlei soorten sterke drank, bier en wijn in de supermarkt. Die drank wordt onder kostprijs verkocht omdat supermarkten verdienen op de borrelnootjes die ernaast liggen. Bovendien dachten de marketeers van drankproducenten op een gegeven moment: welke doelgroep drinkt er nog niet en kunnen we ook aan ons binden? Dat bleken vooral jongeren en vrouwen te zijn. Toen zijn die markten aangeboord met drankjes als Breezers en allerlei likeurtjes. Lekker zoet! Daar houden deze doelgroepen van.’

Nog een andere reden voor de toename van ons alcoholgebruik is voetbal. Bovens: ‘Vroeger was er maar één keer in de week voetbal op tv. Tegenwoordig is er elke dag wel een wedstrijd te zien. En wat hoort er bij voetbal…? Juist: bier. Ik ga geen wijn drinken bij een voetbalwedstrijd. Jij wel? Weet je hoe dat komt? Omdat bierproducenten alles zijn gaan sponsoren wat los en vast zit rondom het voetbal. Ken je die commercial nog van Amstel, met die drie vrienden…? Dat kwam heel sympathiek en gezellig over. Dat is het probleem ook met tv-commercials voor drank: die komen altijd heel gezellig over. Maar vervolgens is Amstel de KNVB-beker gaan sponsoren en later de Europa League. En ook Heineken is prominent te zien bij het voetbal: het biermerk is tot ten minste 2024 de hoofdsponsor van de Champions League. In de stadions is alleen Heineken-bier te koop. Thuis voor de buis ervaren de mensen ook: voetbal is bier.’

Een dankbare doelgroep voor alcoholproducenten vormen de senioren, zegt Bovens: ‘De pensionado’s hebben alle tijd voor zichzelf. En vrije tijd betekent meer genietmomenten; daar hoort voor veel mensen een drankje bij.’ Toch moet juist deze groep oppassen omdat de tolerantie voor alcohol een stuk minder wordt bij het verstrijken van de jaren, waarschuwt Bovens: ‘De vet-vochtverhouding in het lichaam verandert als je ouder wordt. Dat betekent dat oudere mensen een grotere optater krijgen van alcohol dan jongere mensen. Ze zijn simpelweg kwetsbaarder dan jongeren. Dus juist op latere leeftijd moet je goed op je leefstijl letten en alcohol zoveel mogelijk laten staan.’ Toch zijn er juist onder ouderen veel probleemdrinkers. Bovens: ‘Als je ouder wordt maak je over het algemeen veel verlieservaringen mee: je partner overlijdt of je verliest vrienden en familie. Dat blijken bij uitstek triggers om meer te gaan drinken. Daarnaast is alcohol voor veel mensen een middel om problemen te lijf te gaan of om eenzaamheid tegen te gaan.’

Bovens wil dan ook juist senioren uitnodigen om mee te doen aan IkPas: ‘Ik zou iedereen willen aanraden: zet je alcoholgebruik op pauze. Want uit onze onderzoeken blijkt dat een periode zonder alcohol voor alle deelnemers wel iets positiefs oplevert. Dertig of veertig dagen zonder alcohol helpt gewoontes te doorbreken. Daarnaast geven deelnemers aan dat ze zich na een periode zonder alcohol fitter voelen, beter slapen of wat kilootjes zijn afgevallen.’ Ook zijn er resultaten op lange termijn te zien, aldus Bovens: ‘Gemiddeld gaat 60 procent van de deelnemers wekelijks minder drinken. Veel mensen besluiten bijvoorbeeld op doordeweekse dagen niet meer te drinken. Dat scheelt toch een slok op een borrel.’

Wat drijft mensen om mee te doen aan IkPas? Bovens: ‘Veel deelnemers doen mee vanuit een vaag “niet-pluisgevoel”; ze weten diep van binnen dat ze eigenlijk al jaren te veel drinken. Uit onze onderzoeken blijkt ook dat veel deelnemers al jaren in de gevarenzone zitten. Maar juist ook daarom is het georganiseerde aspect van IkPas goed. Want we weten allemaal dat goede voornemens vaak al na een paar dagen sneuvelen. Dat blijkt ook uit allerlei onderzoeken. Er zijn maar weinig mensen die dertig of veertig dagen niet drinken op eigen houtje volhouden. In Engeland is hier onderzoek naar gedaan. Daar is een soortgelijke actie: Dry January. Ze hebben daar niet-geregistreerde deelnemers aan Dry January vergeleken met geregistreerde deelnemers. Wat blijkt: slechts 30 procent van de niet-geregistreerde deelnemers houdt de periode van niet-drinken vol, ten opzichte van 75 procent van de geregistreerde deelnemers.’

Deelnemen aan IkPas kan anoniem, vertelt Bovens. ‘Wij vragen de mensen alleen om de gegevens die we nodig hebben voor onderzoeksdoeleinden. Natuurlijk gaan we zeer zorgvuldig met die gegevens om en zijn we AVG-proof. Als mensen dat prettig vinden, kunnen ze ook anoniem deelnemen door een andere naam in te vullen en een nieuw – anoniem – mailadres aan te maken. Dat mailadres moet wel kloppen, anders onthouden ze zich van allerlei leuke extra’s die we hebben ontwikkeld om het de deelnemers makkelijker te maken. Zo is er een forum, kun je online een dagboek bijhouden en zijn er badges te verdienen. Bovendien is er voor de deelnemers regionaal een helpdesk beschikbaar waar ze terecht kunnen voor adviezen en tips. Want voor een aantal mensen kan het best weleens lastig zijn om te stoppen. Zware drinkers zullen daar wel wat begeleiding bij kunnen gebruiken. Die bieden we.’