Gezonde voeding krijgt steeds meer aandacht

Goede voeding helpt ziektes te voorkomen én sneller en beter te genezen als we toch ziek worden. Dat is al jaren bekend. Maar hoe groot het effect is, wordt steeds duidelijker.

Het effect van gezonde voeding wordt steeds duidelijker. Dat zegt Hoogleraar Marian de van der Schueren: ‘De belangrijke rol van “basisgezondheid”, waaronder voeding, werd even uit het oog verloren. Nu komt die aandacht gelukkig terug.’

We worden steeds ouder, maar niet per se in goede gezondheid, zegt Marian de van der Schueren. Ze is bijzonder hoogleraar diëtetiek aan de Wageningen Universiteit en lector voeding, diëtetiek en leefstijl aan de Hogeschool Arnhem-Nijmegen. ‘De overheid wil graag dat we vijf gezonde levensjaren toevoegen aan onze gemiddelde levensverwachting. Daar kan gezonde voeding heel veel in betekenen. Een ongezond voedingspatroon speelt een duidelijke rol in het ontstaan van onder meer kanker, diabetes, overgewicht en dementie. Maar ook ondervoeding is een belangrijk aandachtspunt bij het ouder worden. Bij maar liefst de helft van de chronische ziekten is de relatie aangetoond met een ongezonde voedingsgewoonte.’

Met andere woorden: slecht eten kan bijdragen aan het ontwikkelen van ziekte. Maar andersom is de relatie ook duidelijk aangetoond, zegt De van der Schueren: gezonde voeding – in combinatie met beweging – kunnen mensen opknappen. ‘Gezonde voeding geneest niet rechtstreeks, maar draagt wel bij aan een sneller en beter herstel. Bijvoorbeeld voor mensen die chemotherapie ondergaan en daardoor weerstand kwijtraken. Met goede voeding bouw je die weerstand sneller weer op en verdraag je dus de chemotherapie beter. Ook weten we dat een wond sneller geneest als je goede voedingstoffen inneemt. Van diabetes weten we zelfs dat je er met een gezond voedingspatroon deels van kunt genezen. Voeding speelt een rol in veel vitale processen in ons lichaam. Denk aan weerstand, wondgenezing en spierbehoud. Voor die spieren zijn vooral eiwitten van belang.’

De spierafbraak in ons lichaam begint al na het dertigste levensjaar. ‘Vanaf dat moment heb je elk jaar 1 procent spierafbraak’, vertelt De van der Schueren. ‘Dat betekent dat iemand van tachtig jaar half zoveel spierweefsel heeft als iemand van dertig. Die afbraak is onvermijdelijk. Maar we kunnen door onze voeding en met spiertraining wel het tempo beïnvloeden.’

Om de spieren in stand te houden, is het belangrijk ze te blijven gebruiken én genoeg eiwitten binnen te krijgen. ‘Hoe ouder we worden, hoe meer eiwitten we nodig hebben om onze spieren in stand te houden. We kennen natuurlijk de Schijf van Vijf, maar wereldwijd zijn deskundigen het er inmiddels wel over eens dat ouderen iets meer eiwitten nodig hebben dan de Schijf van Vijf voorschrijft. Per maaltijd 25 gram eiwit is een goede richtlijn om aan te houden voor ouderen. Bij de warme maaltijden redden mensen dat vaak wel door een stukje vlees, maar bij het ontbijt en de lunch vaak niet. Zelf at ik tot een paar jaar geleden altijd een boterham met hagelslag en eentje met jam als ontbijt. Nou, dat zijn echt niet veel eiwitten. Ik ben overgestapt op kwark met fruit en muesli.’

Voedingsgewoonten veranderen op latere leeftijd is lastig, maar niet onmogelijk. ‘In onze onderzoeken hebben wij ontdekt dat het veel uitmaakt als mensen begrijpen waarom zo’n verandering nodig is. Als ze begrijpen waarom eiwitten belangrijk zijn en waar veel eiwitten in zitten, helpt dat om anders te gaan eten.’ Daarnaast zijn er sinds een paar jaar voedingsproducten op de markt waar extra eiwit in is verwerkt (zie kader). ‘Als je het lastig vindt om heel andere producten te gaan eten, kunnen die eiwitverrijkte producten een uitkomst zijn.’

Voedingssupplementen zijn voor ouderen niet nodig, zegt De van der Schueren. Met één uitzondering: vitamine D. ‘Vrouwen van boven de vijftig en mannen van boven de zeventig moeten per dag 10 milligram vitamine D slikken. Voor de instandhouding van hun botten en hun spieren en om de weerstand op peil te houden. Wie gezond eet, heeft geen andere supplementen nodig, tenzij een dokter of diëtist die om een specifieke reden voorschrijft.’

De van der Schueren is sinds vorig jaar de eerste hoogleraar Diëtetiek in Nederland. Haar benoeming is een van de tekenen dat voeding steeds serieuzer wordt genomen in de (gezondheids)wetenschap. ‘De technische ontwikkelingen in de gezondheidszorg zijn indrukwekkend geweest. Maar de belangrijke rol van “basisgezondheid”, waaronder voeding, werd daardoor even uit het oog verloren.’

Nu komt die aandacht voor gezonde voeding gelukkig met grote snelheid weer terug ziet De van der Schueren. De overheid wijst in de corona-adviezen sinds kort ook op het belang van een gezonde leefstijl. Dat vind ik heel mooi om te zien. Ook artsen zien steeds meer de rol die voeding kan spelen bij het voorkomen van ziektes en bij een voorspoediger herstel. Al zou dat bewustzijn wat mij betreft nog veel sterker mogen zijn. Iedere zorgverlener zou zich in gesprek met een patiënt altijd moeten afvragen: is er ook een voedingsprobleem? Als een huisarts iemand naar de specialist doorstuurt, ben je snel drie of vier maanden verder voor er een diagnose is. Met goede voeding had je in de tussentijd wellicht al heel wat gezondheidswinst kunnen boeken.’