Nieuwe pensioenstelsel: geen gelopen race

De Tweede Kamer zou een parlementaire ondervraging moeten houden naar de fouten in het huidige beleid over pensioenen, waar gepensioneerden én werkenden al jaren de dupe van zijn. ‘Als zo’n mini-enquête goed wordt uitgevoerd, hebben we misschien niet eens een nieuw pensioenstelsel nodig’, zegt José Matheij van het landelijk actiecomité Red het Pensioenstelsel.

‘Het is alsof je tegen een muur praat’, aldus José Matheij. Ze is gepensioneerd advocaat en een van de mensen die aandacht vragen voor de misstanden in het huidige pensioenbeleid. Verkeerde uitgangspunten zorgen er volgens haar voor dat pensioenen van zowel werknemers die nog aan het opbouwen zijn als de pensioenen van gepensioneerden, al twaalf jaar niet met de inflatie meestijgen. En dat terwijl de meeste pensioenfondsen ruimschoots rijk genoeg zijn om de opbouw en uitkeringen van pensioenen wél te laten stijgen. Het politieke beleid verhindert de fondsen echter hun reserves aan te spreken en dwingt fondsen om steeds grotere reserves aan te leggen.

Dat verwijt heeft al vele malen geklonken, maar tot nog toe heeft het niet geleid tot acties vanuit de Tweede Kamer. ‘Je komt er gewoon niet doorheen’, verzucht Matheij. ‘Zeker nu er een akkoord is over de invoering van een nieuw pensioenstelsel, lijkt het alsof veel partijen denken dat de race gelopen is. En dat het nieuwe stelsel er hoe dan ook moet komen.’

In een brief aan de Tweede Kamer vragen het landelijk actiecomité Red het Pensioenstelsel, de Stichting PensioenBehoud, de Nederlandse Bond voor Pensioenbelangen en het Pensioentribunaal de Tweede Kamer grondig te onderzoeken wat er is misgegaan in de uitvoering van het huidige stelsel sinds de invoering van de nieuwe Pensioenwet in 2007. Als de fouten in de pensioenwetgeving worden rechtgezet, hoeft er niet eens een nieuw stelsel te komen, zegt Matheij. Als de huidige Tweede Kamer het verzoek niet honoreert nu het kabinet demissionair is, dan dienen de partijen het verzoek later dit jaar opnieuw in bij het volgende parlement.

‘Wij vragen de Tweede Kamer om een zogeheten parlementaire ondervraging’, legt José Matheij uit. ‘Die mogelijkheid bestaat sinds 2016 en is een lichtere versie van een parlementaire enquête. Voor de kindertoeslagaffaire is ook het middel van een parlementaire ondervraging gebruikt. Met vérstrekkende conclusies als gevolg. Terwijl het bij de toeslagaffaire ging om 26.000 schrijnende gevallen, zijn er op pensioengebied maar liefst 8 miljoen gedupeerden die pensioenen opbouwen of hebben opgebouwd. In de aanloop naar een nieuw pensioenstelsel kunnen pensioenen in koopkracht meer dan halveren door inflatie en kortingen.’

Stichting PensioenBehoud en KBO-Brabant hebben in 2019 een rechtszaak aangespannen over het Nederlandse pensioenbeleid. Hoe verhoudt die rechtszaak zich tot dit verzoek aan de Tweede Kamer? Matheij: ‘In die rechtszaak gaat het om de vraag of Nederland zich wel houdt aan de Europese pensioenregels. De parlementaire ondervraging die wij graag willen, zou gaan over de fouten die sinds 2007 zijn gemaakt in de uitvoering van het pensioenbeleid door de Nederlandse overheid en De Nederlandsche Bank. Ze blíjven steeds maar zeggen dat een pensioenuitkering gegarandeerd is terwijl diezelfde uitkering gekort kan worden. Dat is in tegenspraak met elkaar. Dat heeft ook de Hoge Raad gezegd in 2012 en 2019. Pensioen is niet onvoorwaardelijk, maar voorwaardelijk. En anders dan verzekeraars kunnen pensioenfondsen geen vaste pensioenuitkering garanderen. Wij hopen dat daar nu een grondig onderzoek naar komt.’

De angel van de pensioenkwestie is de zogeheten rekenrente. Dat is de rente waarmee pensioenfondsen moeten berekenen hoeveel geld ze nu al in kas moeten hebben om de komende tientallen jaren pensioen uit te kunnen keren. ‘De rekenrente is ontzettend laag, ongeveer 0,2 procent. Dat betekent:als ik jou over twintig jaar 1.000 euro moet uitkeren, moet ik nu al vrijwel dat hele bedrag opzij zetten om er zeker van te zijn dat ik het over twintig jaar aan jou kan geven. In werkelijkheid is dat natuurlijk niet nodig, omdat het bedrag ondertussen hoger wordt door beleggingsrendement.’

Verzekeraars rekenen met een rendement van 3,6 procent per jaar en omliggende landen hanteren hogere rekenrentes, vertelt Matheij. ‘Het bedrag dat Nederlandse pensioenfondsen nu alvast moeten bewaren voor later is ongekend hoog omdat met een heel lage rekenrente wordt gerekend. Terwijl de beleggingen van de pensioenfondsen vele malen méér opbrengen, gemiddeld over de afgelopen tientallen jaren meer dan 6 procent. Door dit beleid zie je dat het gezamenlijke vermogen van de pensioenfondsen in de afgelopen tien jaar is verdubbeld van 769 miljard naar bijna 1.700 miljard euro. Zelfs vorig jaar is het gezamenlijke pensioenvermogen fors toegenomen, ondanks de coronacrisis. Er is genoeg geld om de komende vijftig jaar alle pensioenen te betalen! En ondertussen hebben veel gepensioneerden al twaalf jaar hun pensioenuitkering niet zien stijgen. Hun koopkracht is dus alleen maar minder geworden.’

Matheij vindt het dan ook heel doortrapt dat voorstanders van een nieuw pensioenstelsel steeds de generatiekaart spelen door ouderen te vragen of ze pensioenindexatie willen ten koste van hun kinderen en kleinkinderen. ‘Natuurlijk wil geen enkele (groot)ouder dat, maar dat is ook helemaal niet aan de orde. Het vermogen wat nu in de pensioenfondsen zit is bestemd voor de mensen die pensioenpremie betalen of betaald hebben. Onze kinderen en kleinkinderen die nog moeten beginnen met werken, dienen straks voor hun eigen pensioen te sparen. Net zoals wij dat hebben gedaan. En onze collectieve pensioenfondsen waren daar ooit een prachtig systeem voor als gevolg waarvan ouderen in Nederland geen armoede kenden. Totdat de politiek zich er vergaand mee ging bemoeien. We zouden ons pensioenstelsel juist als erfgoed moeten koesteren voor volgende generaties.’ 

Niet het pensioenstelsel zelf is dus het probleem, maar de regels die de regering in samenspraak met andere instanties binnen dat stelsel oplegt aan pensioenfondsen. Dat vinden de indieners van de brief. Zij hopen dat dat met een parlementaire ondervraging boven water komt. ‘Het zou mooi zijn als de ondervragingscommissie breed wordt samengesteld, niet alleen met Kamerleden, maar ook met deskundigen van buiten. Daarmee haal je voor zo’n ingewikkeld onderwerp meer specialistische kennis binnen. En zorg je dat het geen kwestie wordt van de slager die z’n eigen vlees keurt’, aldus Matheij.’

Ze vervolgt: ‘Wij zien het liefst dat de parlementaire ondervraging leidt tot de constatering dat er fouten zijn gemaakt in de huidige Pensioenwet en de uitvoering daarvan. En uiteraard dat die fouten worden hersteld. Met het geld dat fondsen nu hebben, kunnen ze met terugwerkende kracht de pensioenen van werkenden en gepensioneerden over de afgelopen twaalf jaar alsnog verhogen. Dat hoeft helemaal niet lang te duren. Sterker nog: dat móet niet te lang duren. Want dan zijn de mensen die het meest de dupe zijn, er niet eens meer.’

Ons vroeg politieke partijen die meedoen aan de komende verkiezingen van de Tweede Kamer of zij voor of tegen een parlementaire ondervraging over de pensioenen zijn.

Het onderwerp pensioenen blijft bij de uitwerking van het nieuwe stelsel hoog op de agenda van de Kamer staan. Een parlementaire ondervragingscommissie is wat GroenLinks betreft daarom nu niet nodig. GroenLinks houdt oog voor een evenwichtige overgang, met eerlijke rekenregels voor jong en oud.

Wij zullen hier te zijner tijd een beslissing over nemen.

Nee, wij vinden dit een te zwaar instrument in deze fase. Essentiële zaken zijn nog niet bekend of in behandeling. Er speelt meer dan de overgangsregeling. Als alles is ingediend beoordelen we het totaal. In de tussentijd houden we de ontwikkelingen scherp in de gaten.

Als pensioenfondsen een hogere rekenrente zouden aanhouden, zouden ze uitgaan van grote economische groei. Wij vinden dat we niet langer op die groei moeten inzetten en delen daarom de motivatie achter het verzoek niet. Het uitkeren vanuit de huidige buffers betekent dat de kans nog verder afneemt dat er genoeg is voor de volgende generatie.

Wij staan hier in principe positief tegenover.

De verkiezingen staan voor de deur. De SP zet daarom volop in op een zo goed mogelijke verkiezingsuitslag zodat we in het regeerakkoord een einde kunnen maken aan het verplicht arm rekenen door de rekenregels. Wij hopen hierbij op de steun van iedereen die zich terecht boos maakt over dit grote onrecht. Na de verkiezingen sluiten wij geen enkel middel uit om te komen tot eerlijke rekenregels!

Wij committeren ons aan het pensioenakkoord, waarmee we werken naar een nieuw en eerlijker stelsel. Wij willen in de overgangsfase niet korten op pensioenen als dit niet nodig zou zijn in het nieuwe stelsel. Wat D66 betreft gaat alle aandacht uit naar het nieuwe pensioenstelsel en is daarom een parlementaire enquêtecommissie niet nodig.

Wij zien niet voldoende aanleiding voor een parlementaire ondervraging over het onderwerp pensioenen. We willen met vereende krachten werken aan een snelle en soepele overgang naar een nieuw pensioenstelsel, dat recht doet aan álle generaties.

Jazeker, wij zijn hier van harte en onomwonden voorstander van!

De overige partijen die zijn gevraagd – VVD, PVV, CDA, PvdA, DENK en JA21 – hebben niet gereageerd op het verzoek van Ons om te laten weten hoe zij tegenover het verzoek voor een parlementaire ondervraging staan.