Positiviteit goed voor gezondheid

Welke invloed heeft positiviteit op onze mentale én fysieke gezondheid? Maria Schenk deed er promotieonderzoek naar binnen de afdeling psychiatrie in het Universitair Medisch Centrum Groningen. Ze ontdekte dat mensen die positief gestemd zijn, minder lichamelijke klachten ervaren én gezonder zijn. ‘Positieve emoties hebben meer invloed dan negatieve.’

Zeg eens eerlijk: is het glas bij u halfvol of halfleeg? Wist u dat de mate van positiviteit waarmee u naar de wereld kijkt invloed heeft op uw gezondheid? Maria Schenk constateerde het op basis van onderzoek. Ze is afgestudeerd in de geneeskunde en werkt inmiddels als arts in opleiding tot medisch specialist in het Universitair Medisch Centrum Groningen (UMCG). Over drie jaar hoopt ze als internist aan de slag te kunnen. ‘Ik heb altijd een grote interesse gehad in de link tussen mentale en fysieke factoren. Dus toen ik na het afronden van mijn studie geneeskunde de kans kreeg promotieonderzoek te doen naar dit onderwerp, greep ik die kans.’ 

Schenk kwam terecht bij de afdeling psychiatrie van het UMCG. Daar onderzocht ze gedurende drieënhalf jaar de vraag: wat doet je mentale gestel met je fysieke gezondheid? ‘Dat was best een bijzondere onderzoeksvraag’, vertelt ze. ‘In het verleden is vooral onderzoek gedaan naar de impact van negatieve emoties op het fysieke gestel van mensen. Zo maakte onderzoek eerder al duidelijk dat mensen met een depressie of psychiatrische aandoeningen als schizofrenie of borderline ook vaker somatische aandoeningen hebben. Daarbij kun je denken aan diabetes of hart- en vaatziekte. Een deel van deze klachten kan te maken hebben met het gedrag van de patiënt. Psychiatrische patiënten leven namelijk vaak ongezonder. Dat kan invloed hebben op het gestel. Maar ook langdurige stress of negativiteit blijken negatieve invloed te hebben op de gezondheid.’ 

Minder werd onderzoek gedaan naar de vraag of er ook een effect de andere kant op was. Heeft positiviteit invloed op je fysieke gestel? En ja, dat bleek ook het geval, vertelt Schenk enthousiast. Ze legt uit hoe ze tot deze conclusie kwam. ‘Gezonde vrijwilligers hielden hiervoor een maand lang een dagboek bij. Daarin gaven ze aan hoe ze zich voelden: opgewekt, zenuwachtig, angstig, boos of anders. Daarnaast gaven ze aan hoe ze zich fysiek voelden. En of ze lichamelijke klachten hadden zoals buik- of hoofdpijn of pijn in de spieren of ledematen. De gegevens kwamen van deelnemers aan HoeGekIsNL. Dat is een initiatief van de Rijksuniversiteit Groningen. Op dit onderzoeksplatform wordt door zelfmeting de geestelijke gezondheid voor de hele Nederlandse bevolking getoetst. Wat bleek? Positieve emoties hadden meer invloed dan negatieve emoties. Hoe meer positieve emoties, hoe minder somatische klachten.’ 

Onderschat het effect van positieve emoties dus niet, zegt Schenk. ‘Dat zie je ook nu, in corona-tijd. We maken met elkaar veel minder leuke dingen mee. Dat is niet te vermijden. Het leven is nou eenmaal niet altijd leuk, daar hoef je niet voor weg te lopen. Wat belangrijk is, is om daar leuke dingen tegenover te zetten: een spelletje spelen, een wandelingetje maken, de natuur in trekken of een sociale activiteit doen. Wat als leuk ervaren wordt, is per individu natuurlijk verschillend’, aldus Schenk. ‘En natuurlijk moet je altijd naar iemands omstandigheden kijken. Sommige mensen moeten van ver komen. Ik spreek veel patiënten tijdens mijn spreekuur. Ik adviseer hen: “Begin klein. Kijk naar de mogelijkheden die er wél zijn. Begin bijvoorbeeld eens met elke dag even naar buiten te gaan, en ga zo elke dag een stukje verder. Word vooral niet boos op jezelf als het niet lukt.”’ 

Schenk doet op basis van de uitkomsten van haar onderzoek een oproep aan de medische wereld. ‘Ik denk dat een benadering vanuit de positieve psychologie de zorg kan helpen. Deze stroming kijkt minder naar het probleem, maar veel meer naar de manier waarop we onze mentale kracht verder kunnen ontwikkelen. Ons welzijn wordt dus bevorderd in plaats van dat er alleen naar de klacht gekeken wordt. De laatste jaren is er in de zorg steeds meer aandacht voor de positieve psychologie: er zijn tal van boeken, artikelen en podcasts over te vinden. Dat onderstreept het belang ervan, denk ik. Het zou goed zijn als we de rol van positieve psychologie in de zorg vergroten en als er meer ruimte komt voor mogelijke oplossingen zoals zelfcompassie, mindfulness en ontspanning.’

Naast de resultaten van het dagboekonderzoek analyseerde Schenk ook de resultaten van een gezondheidsonderzoek dat in de provincie Groningen gehouden werd onder 45.000 deelnemers. Daarbij werden onder andere bloeddruk, hartslag en cholesterol gemeten van de deelnemers in combinatie met hun emoties. ‘Daaruit bleek ook dat er een associatie was tussen positiviteit en de metingen: bij meer positieve emoties had iemand een gezonder profiel’, vertelt Schenk. ‘En dat effect bleek sterker voor vrouwen dan voor mannen te gelden’, vertelt ze. Waar dit door komt, is niet nader onderzocht.

Ook is er nog een derde onderdeel van het onderzoek: bij tien mensen werd urine verzameld en daarbij werd onderzocht wat de ontstekingswaarden in het lichaam zijn. Ook de deelnemers van dit onderzoek moesten dagelijks hun stemming aangeven: boos, blij, ontspannen, et cetera. ‘Uit de eerste resultaten blijkt dat een opgewekte stemming positieve gevolgen heeft voor de ontstekingswaarden in het lichaam. Mensen voelen zich dus niet alleen gezonder, ze zijn het ook!’, vertelt Schenk. 

Heeft een positieve mindset ook een preventief effect op de gezondheid, vragen we Schenk. ‘Dat durf ik nog niet te zeggen. Op basis van onze onderzoeksresultaten is het wel verleidelijk om dat te denken, voorkomen is natuurlijk altijd beter dan genezen, maar dat zouden we verder moeten onderzoeken. Wat het allerbelangrijkste is: spreek uit waar je behoefte aan hebt, wat jou positieve energie geeft.’

Deze tips kunnen u een handje helpen bij een positieve en gezonde leefstijl.