Beeldvorming ouderen vaak te negatief

De beeldvorming rondom ouderen is vaak te negatief en ouderen worden onterecht gestigmatiseerd. Dat stellen Lonneke Regter, directeur van Fonds Sluyterman van Loo en Suzanne Kooij, directeur van het fonds RCOAK. En dat is jammer, vinden ze, want ouderen hebben zo veel te bieden. ‘Ouderen zijn in de eerste plaats méns.’

De beeldvorming rondom ouderen is vaak te negatief. Dat vinden de ouderenfondsen RCOAK en Fonds Sluyterman van Loo. Stichting Roomsch Catholijk Oude Armen Kantoor (RCOAK) is gevestigd in het hofje ‘Liefde is het fondament’, aan de Keizersgracht in Amsterdam. De stichting is een van de oudste charitatieve vermogensfondsen van ons land. Ze kent een rijke historie: aan het eind van de zestiende eeuw ondersteunde ze katholieke weeskinderen, armen en ouderen die het moeilijk hadden toen de protestanten het voor het zeggen kregen in de stad. ‘En nu, ruim vierhonderd jaar later, zetten wij ons in voor het welzijn van ouderen in heel Nederland’, vertelt Suzanne Kooij. Sinds 1 mei is zij directeur van het RCOAK. ‘Wat betreft onze steun aan ouderen werken we intensief samen met Fonds Sluyterman van Loo. Samen ondersteunen we diverse innovatieve programma’s die het welbevinden van ouderen stimuleren.’ 

Fonds Sluyterman van Loo bestaat sinds 1916. Het fonds ondersteunde sindsdien duizenden initiatieven en projecten, gericht op ouderen, met een financiële bijdrage. ‘En dat blijft hard nodig’, zegt directeur Lonneke Regter. ‘Ook anno 2021. Dat is eigenlijk best pijnlijk. Maar we hebben te maken met een overheid die niet alles wil of kan doen. Dat heeft vooral gevolgen voor mensen die het al niet zo makkelijk hebben, kwetsbare ouderen bijvoorbeeld. Wij steunen organisaties die ouderen kunnen activeren, stimuleren en inspireren. En soms hebben we een signalerende functie. Dan kunnen we laten zien: kijk, hier vallen de gaten.’ Kooij vult aan: ‘En wij kunnen die gaten vullen met bureaucratie-vrij geld. Als fonds kunnen we – binnen de kaders van onze eigen doelstellingen – doen wat we maatschappelijk belangrijk vinden. Zo kunnen we experimenten aangaan en innovatieve projecten financieren.’

De fondsen hebben een paar jaar geleden onderzoek laten doen naar de beeldvorming rondom ouderen. ‘En daar schrokken we wel van’, zegt Regter. ‘Het is slecht gesteld met die beeldvorming vn ouderen. We zien bijvoorbeeld dat ouderen zelf met de rug naar ouderdom en de dood staan en dus een negatief beeld hebben van ouderdom.’ ‘De focus in onze maatschappij ligt op de jeugd, op mooi zijn, op actief, succesvol en productief zijn’, vult Kooij aan. ‘Wij willen ouderen helpen een zo goed mogelijk leven te blijven leiden.’ Regter: ‘En daarmee willen we de beeldvorming rondom ouderdom in positieve zin beïnvloeden. Zo willen we ouderen weer in hun kracht zetten en zingeving vergroten. Want zingeving is juist ook voor ouderen heel belangrijk. Helemaal in deze tijd. Dus daar spelen we op in. Bovendien faciliteren we ontmoetingen tussen de verschillende generaties.’ 

Een mooi voorbeeld van een project dat het RCOAK heeft ondersteund waarbij ontmoetingen tussen generaties centraal staan, vindt Kooij Burennetwerk in Amsterdam. ‘Bij dat project doen mensen een klusje in huis bij oudere mensen uit hun buurt. We zagen dat er zo hele waardevolle vriendschappen ontstonden tussen mensen. En die vriendschap bleek even belangrijk voor de oudere als voor de jongere. Bovendien bleek die jongere buur daarna geen negatieve beelden over ouderen in het algemeen te hebben. Door dus intergenerationeel contact te stimuleren beïnvloeden we de beeldvorming. En dat is belangrijk. Want ik ben ervan overtuigd dat ouderen veel bij te dragen hebben aan de maatschappij. Juist vanuit hun eigen kracht en invalshoek.’

Ook Regter erkent het belang van intergenerationeel contact bij beeldvorming van ouderen. ‘Het Lang Leve Kunst Fonds is daar ook een voorbeeld van. Het ondersteunt diverse projecten waarbij ouderen kunst maken onder begeleiding van een kunstenaar. We zien daarbij dat er soms in eerste instantie best een drempel is voor ouderen om mee te doen – “Moet ik nou echt gaan dansen of schilderen?!” – maar als ze die drempel eenmaal over zijn, dan zien we dat ze ook weer nieuwe dingen leren. En dat is goed, net als voor ieder ander. Of je nou 5, 20 of 85 bent: ontwikkeling is altijd mogelijk! De mogelijkheid om iets nieuws te leren stopt niet als je 65 bent geworden.’ ‘Natuurlijk… ouderen ervaren zelf soms ook meer drempels om nieuwe dingen te leren’, vult Kooij aan. ‘Dat blijkt ook uit hersenonderzoek. Maar daarom is het juist zo belangrijk dat ze een zetje krijgen van iemand of iets. Want daarna kunnen ze prima nieuwe dingen ontwikkelen.’ 

En dat juist ook ouderen zich blijven ontwikkelen is belangrijk, vindt Regter. ‘Als mensen met pensioen gaan, betekent dat niet dat ze niet meer kunnen meedoen aan de maatschappij. Integendeel! We zien dat zingeving juist ook voor ouderen heel belangrijk is. Dat vergroot hun levensgeluk. En gelukkige mensen blijven over het algemeen langer gezond en kunnen langer thuis blijven wonen.’ Het is belangrijk dat we ophouden met het stigmatiseren van ouderen, vindt Kooij. ‘Een oudere is niet alleen maar een oudere, maar bovenal mens. We moeten niet alle 65-plussers op één hoop gooien. De meeste mensen van in de 70 of 80 zijn nog heel zelfstandig en kunnen nog van alles. Ze doen op hun manier nog volop mee en hebben een belangrijk aandeel in de maatschappij. Alleen al door hun ervaring, de rust die ze vaak in zich hebben, en vooral ook door de grote mate van medemenselijkheid.’

We hebben mooie voorbeelden nodig, volgens Regter. ‘Het zou helpen als meer ouderen iets laten zien wat afwijkt van het standaard beeld. In de projecten die wij ondersteunen krijgen ze de ruimte daarvoor.’ Kooij vult aan: ‘En we hebben nationaal meer rolmodellen nodig op allerlei vlakken. Politicus Jan Terlouw bijvoorbeeld: ondanks zijn leeftijd staat hij midden in de maatschappij. En zijn mening wordt door zo veel mensen gewaardeerd; door jong en oud! En Hedy d’Ancona natuurlijk… Zij heeft onlangs een boek geschreven over de stereotypering van ouderen: Vrolijk verval. Dat boek is tot stand gekomen in nauwe samenwerking met onze twee fondsen. Het draagt enorm bij aan de verbetering van de beeldvorming van ouderen. Want het sluit aan bij onze ambitie dat ouderen volledig gewaardeerd moeten worden om precies wie ze zijn. Ouderen hebben jongeren heel belangrijke lessen te leren. Daar moet meer aandacht voor zijn.’