Datingfraude: pas op dat liefde niet blind maakt

Boven op een roze wolk verliezen we soms ons gezonde wantrouwen. Dat kan verstrekkende gevolgen hebben. Criminelen kunnen zich voordoen als stapelverliefde potentiële partners – die ineens geld nodig hebben. Tegen de tijd dat het verzoek om geld komt, hebben ze hun slachtoffer vaak al zorgvuldig ingepalmd. Franck Wagemakers van Slachtofferhulp Nederland vertelt hoe datingfraude in z’n werk gaat.

Een datingsite kan een uitkomst zijn voor wie zijn of haar partner heeft verloren, gescheiden is, of misschien al jarenlang alleen is. ‘Door je in te schrijven geef je aan dat je openstaat voor contact, maar daar kúnnen anderen misbruik van maken’, zegt Franck Wagemakers, beleidsmedewerker bij Slachtofferhulp Nederland. ‘Mensen die datingfraude plegen, doen zich voor als iemand anders en zijn alleen uit op je geld.’

Vaak spint de crimineel eerst een zorgvuldig web vóór het eerste verzoek om geld komt. ‘Datingfraude is als het ware een vak dat deze mensen tot in de puntjes beheersen’, zegt Wagemakers. ‘Ze zijn er goed in om te zeggen wat jij wilt horen. Ook blijken er vaak opvallend veel overeenkomsten te zijn, bijvoorbeeld in afkomst, muzieksmaak, hobby’s. Té veel overeenkomsten zouden eigenlijk al argwaan moeten oproepen.’

Wat verder opvalt is dat een fraudeur een relatie heel snel wil opbouwen, heel veel berichtjes stuurt én alles digitaal wil doen, zegt Wagemakers. ‘Live contact is om de een of andere reden onmogelijk – bijvoorbeeld omdat iemand ver weg is en pas over een aantal maanden weer in Nederland is. Verder raden datingfraudeurs nogal eens af om met andere mensen over de relatie te praten, onder het mom: “dit is ons geheimpje”. Het gaat allemaal heel geraffineerd. Als de fraudeur om geld vraagt, is het slachtoffer vaak al helemaal meegenomen in het verhaal.’

Zoals er gemeenschappelijke kenmerken van de fraudeurs zijn, zo zijn die er ook van de slachtoffers, vertelt Wagemakers. ‘Hét slachtoffer bestaat uiteraard niet. We zien wel dat vrouwen relatief vaak slachtoffer worden, vaak als ze tussen de 45 en 65 jaar zijn. Onderzoekers noemen dat wel de “nu ik”-groep: vrouwen die veel voor een ander hebben gezorgd of net een ongelukkige relatie achter de rug hebben en nu zélf willen genieten. Ze willen nu zelf eens gezien worden en aandacht krijgen. Uit onderzoek blijkt dat veel slachtoffers sociaal vaardig en financieel zelfstandig zijn en een goed opleidingsniveau hebben.

Een tweede groep die we zien, zijn de mensen die minder goed zijn in het aangeven van hun grenzen, aandacht zoeken en kwetsbaar zijn voor de zogenaamde genegenheid van een datingfraudeur. De derde groep die relatief vaak slachtoffer wordt van datingfraude, zijn mensen van rond de zeventig of tachtig die nog één keer in hun leven alles anders willen doen. Soms hebben ze spijt dat ze eerder in hun leven nooit echt uit de band zijn gesprongen, maar altijd gedisciplineerd en zuinig hebben geleefd.’

Ook het verzoek om geld is vaak zó geraffineerd en geloofwaardig – soms compleet met nepdocumenten die niet van echte zijn te onderscheiden – dat het niet eens heel verwonderlijk is dat iemand die op een roze wolk zit, daarin meegaat. Bijvoorbeeld, kort voor de geplande echte ontmoeting: ‘Mijn vlucht is vanwege corona geannuleerd en nu moet ik vandaag nog een nieuw ticket kopen, maar ik kan op het vliegveld niet bij m’n spaarrekening’. Of: ‘Ik moet verlofdagen kopen om nu al vrij te nemen zodat ik naar je toe kan. Ik betaal je binnen een maand terug.’

Soms eindigt de oplichting als het slachtoffer té veel argwaan krijgt, andere keren belt de bank dat er geld wordt overgemaakt naar een frauduleuze rekening. Wie er eenmaal achter komt dat de vermeende geliefde een fraudeur is, durft daar vaak niet voor uit te komen, vertelt Wagemakers. ‘De omgeving doet aan victim blaming: het slachtoffer krijgt verwijten in plaats van medeleven. “Hoe kon je nou zó dom zijn?” of: “Je maakt toch niet zomaar 8.000 euro over?” Mensen voelen zich zelf vaak al dom, verdrietig en boos. Dan helpen zulke reacties niet in het herstel.’ 

Wat ook niet helpt is dat de pakkans van de daders ontzettend klein is. ‘Er zitten bijvoorbeeld hele criminele netwerken in onder meer Nigeria nepprofielen aan te maken. Je komt er niet achter wie dan precies jou heeft opgelicht. De politie kan ontmoedigend reageren dat aangifte doen geen zin zou hebben omdat je het geld tenslotte zelf hebt overgemaakt. Door onvoldoende steun van instanties word je dan “secundair gevictimiseerd”: je wordt voor een tweede keer slachtoffer.’

Wagemakers raadt aan om toch altijd aangifte te doen en om gebruikte accounts meteen te blokkeren, ook uit zelfbescherming. ‘We zien soms dat het gevoel zó sterk is, dat een slachtoffer toch weer contact opneemt en opnieuw wordt opgelicht. Daar moet je jezelf tegen proberen te beschermen. Als het contact via sociale media is gelegd, bijvoorbeeld Facebook, dan is het ook altijd goed daar contact mee op te nemen.

Verder zou ik mensen aanraden melding te maken bij de Fraudehelpdesk en contact op te nemen met Slachtofferhulp Nederland. Wij verlenen kosteloos emotionele en juridische ondersteuning om herstel en recht te vinden en bieden ook lotgenotencontact.’ Het belangrijkste advies van Wagemakers om datingfraude te voorkomen, is: ‘Wees alert als iemand alleen digitaal contact wil. Probeer wanneer het online klikt, ook in het echt af te spreken. En doe dat – om weer andere risico’s te voorkomen – bij voorbaat in de horeca.’