Risico’s ervaren in Venlo

Weet u wanneer u 112 mag bellen? Of hoe u een frituurpan moet blussen? En herkent u phishing mails? Uiteenlopende onderwerpen met één gemeenschappelijke factor: veiligheid. En dát is het centrale thema in de Risk Factory Limburg-Noord, waar bezoekers zelf kunnen ervaren hoe te handelen in risicovolle situaties.

In een groot loods-achtig onderkomen in Venlo zit een van de twee, binnenkort drie, Nederlandse Risk Factory’s: een belevingscentrum dat draait om veiligheid en gezondheid. Er zijn twee doelgroepen: kinderen van groep 8 en senioren. Vandaag brengen leden van het bestuur van KBO Liessel een bezoek aan de Risk Factory. ‘We wonen weliswaar in Brabant, maar we hoeven maar 20 minuten te rijden om hier te komen’, vertelt secretaris Joke van der Tol. Even later sluiten ook Louise Schneider en Barry Peeters aan, van Veiligheidsregio Midden en West Brabant. Zij zijn vandaag hier om inspiratie op te doen: op 1 maart 2022 opent een Risk Factory in Geertruidenberg, waarvan Barry de coördinator is en Louise programmamanager.

In een grote ontvangstzaal horen we van Jim Caris, de coördinator van de Limburgse Risk Factory, hoe het programma eruitziet. We gaan een aantal scenario’s rondom veiligheidsthema’s ervaren. Onder begeleiding van Harry de Ridder en Harrie Klein – beiden vrijwilliger bij de Risk Factory – lopen we door twee klapdeuren een grote hal in die iets weg heeft van een dorp. We betreden een gebouw voor het eerste scenario: online veiligheid. Er staan computers en iedereen mag plaatsnemen achter een beeldscherm.

‘We gaan een spel spelen’, vertelt Harrie. In een realistisch nagebootste Marktplaats-achtige situatie ervaren we hoe je online opgelicht kunt worden. Als iedereen het spel heeft gespeeld, start Harry een film waarin een politieagent vertelt dat je argwanend moet zijn als je van een potentiële koper of verkoper op een platform als Marktplaats het verzoek krijgt 1 cent over te maken. ‘Zo’n betaallink kan er bedrieglijk echt uitzien. Maar let op: als je die gebruikt, kunnen criminelen met je bankrekening aan de haal. Ga daar dus nooit op in.’

In een volgend spel draait het om phishing: valse mails of berichten die oplichters versturen om mensen te misleiden. Zij proberen bijvoorbeeld persoonlijke gegevens te verkrijgen, waarmee ze vervolgens kunnen inbreken op de bankrekeningen van hun slachtoffers. Harry tipt: ‘Als u twijfelt aan de echtheid van een e-mail, kijk dan altijd naar het e-mailadres waarvan het bericht afkomstig is. En wees alert op spelfouten: als die in de e-mail staan, is de kans groot dat het om phishing gaat. Maar soms zijn phishing e-mails nauwelijks van echte e-mails te onderscheiden. Als u het niet vertrouwt, neem dan contact op met de afzender – bijvoorbeeld uw bank – en check of hij de bewuste e-mail inderdaad gestuurd heeft.’

Een ander voorbeeld van phishing is WhatsApp-fraude. Harrie vertelt over iemand uit zijn nabije omgeving die daar onlangs het slachtoffer van is geworden. ‘Zij werd geappt door – zogenaamd – haar dochter, wier telefoon bijna leeg was en die dringend geld nodig had. Of haar moeder dat even kon betalen. De moeder deed dat, omdat ze dacht dat haar dochter in de problemen zat. Resultaat: ze is haar geld kwijt. Dit soort situaties zijn zo geraffineerd… Omdat je ongerust bent, maak je geld over. Maar wat deze vrouw eigenlijk had moeten doen: haar dochter bellen! Om te checken of zij inderdaad geappt had.’

Na een korte koffiepauze is het tijd voor een scenario over 112-meldingen. We gaan op het ‘dorpsplein’ een gebouw in. Harry start een video: Welkom in de meldkamer. Het geluid hapert en Harry en Harrie verdiepen zich in het probleem. Ondertussen grapt Gerard Hendriks, penningmeester van KBO Liessel: ‘De energierekening betalen: dat wil weleens helpen!’

Het geluid werkt al snel weer en op de film legt een medewerker van de 112-meldkamer uit dat alle meldingen binnenkomen in Driebergen. Van daaruit word je als beller doorgeschakeld naar de juiste hulpdienst in de regio waar je je bevindt: politie, ambulance of brandweer. Ger Meulendijks, oud-secretaris van KBO Liessel, en Joke mogen het in de praktijk proberen. Aan de hand van een fictieve calamiteit bellen ze 112. Via de speaker van de telefoon horen we de medewerker van de meldkamer – in werkelijkheid iemand van de Risk Factory – vragen stellen. Harry vindt dat Ger en Joke het heel erg goed hebben gedaan. Hij vat samen wat het belangrijkst is als je 112 belt: ‘Rustig blijven, goed luisteren, en precies antwoord geven op de vragen van de 112-medewerker.’

Op het scherm verschijnt de term ‘ICE-contacten’. Of we weten wat dat zijn, vraagt Harry. Jan Mennen, de voorzitter van KBO Liessel, weet het: ‘Dat zijn de contacten in je mobiele telefoon die gebeld moeten worden in geval van nood.’ ‘Dat klopt’, zegt Harrie. Hij demonstreert op zijn eigen telefoon hoe het werkt. ‘Kijk, ik zet mijn telefoon uit. Als ik hem weer aanzet, is hij vergrendeld. Hij doet dan niks. Maar je kan wél op Noodgeval klikken. Als je dat doet, verschijnt de knop Medische ID. Als hulpdiensten daar op klikken, kunnen ze zien wie mijn ICE-contactpersonen zijn en hen bellen.’ Dat vinden de KBO’ers een mooie tip. Ze zijn benieuwd hoe ze dat in hun telefoon kunnen invoeren. Harrie legt uit dat ze even op YouTube moeten kijken: daar staan instructievideo’s waar ze goed mee uit de voeten zullen kunnen. Maria de Ruijter, de vrouw van voorzitter Jan, zegt: ‘Wat een goede tip, daar ga ik naar op zoek.’

Het laatste scenario draait om brandveiligheid. In een appartement gaan we op zoek naar brandgevaarlijke situaties. En we zien en ervaren hoe te handelen bij een vlam in de pan. Ook bespreken we hoe je moet handelen bij een woningbrand. Harry: ‘Als het brandalarm in je huis afgaat, ga je direct naar buiten. Je moet dus niet eerst gaan kijken waar er brand is. Eenmaal buiten bel je de brandweer.’ Harry benadrukt dat iedereen thuis eigenlijk een soort vluchtplan moet hebben. ‘Dat hoeft geen boekwerk te zijn, maar bespreek het gewoon eens met je partner. En hang een vluchtsleutel op een centrale plek. ’s Nachts doe je je deuren op slot en als het goed is steken er geen sleutels in de sloten. Zo’n vluchtsleutel voorkomt dat je bij brand eerst op zoek moet naar een sleutel om buiten te komen.’ Nu we alle scenario’s hebben beleefd, sluiten we in de ontvangsthal centraal af onder begeleiding van Jim Caris. Of de KBO’ers vandaag wat geleerd hebben? ‘Zeker!’, klinkt het in koor. ‘Niet alles was nieuw, maar als het om veiligheid gaat, is herhaling ook heel goed’, zo besluit Joke.