‘Dansen is een goede aanvulling op medische zorg’

Een ziekte kun je er niet mee genezen, maar een volwaardig mens word je er wel van: dans. Dat is de diepe overtuiging en ervaring van Andrew Greenwood. Als voormalig danser en balletmeester ziet hij wat dansen doet met mensen die een chronische ziekte hebben of op hoge leeftijd zijn. ‘Dans zorgt voor zingeving, helpt ons om ons te uiten en weer in contact te komen met onszelf.’

Dansen. Dat klinkt alsof het beter moet zijn dan ‘gewoon’ bewegen of gymmen. Maar het gaat niet om de techniek, zegt Andrew Greenwood op een maandagochtend, als hij een van zijn dansgroepen net een uurtje heeft lesgegeven. Greenwood is geboren en getogen in Londen, woont in Tilburg en geeft elke week zo’n tien danslessen in Brabant en Amsterdam.

In de les van vanochtend, met zo’n twintig parkinsonpatiënten in de zaal en nog eens vijf via een onlineverbinding, heeft hij laten zien wat hij bedoelt. Hij verleidt de groep tot de ene na de andere zwierige beweging. ‘Oké dansers!’ klinkt het tussendoor steeds. In een mengelmoes van Engels en Nederlands spoort hij de groep aan. ‘Oké beauties! Hup, alles beweegt!’ Wie geen Engels verstaat, heeft geen probleem, want Greenwood doet alles voor. Soms zijn de bewegingen eenvoudig, dan weer complexer, bijvoorbeeld als hij een ritmische beweging met de benen combineert met een langzame beweging van de armen. De les duurt een uur en is voor het grootste deel zittend. Wie kan staan, staat aan het einde nog een kwartiertje achter de stoel en gaat – al dan niet met een hand aan die stoel – zelfs nog even op één been staan.

De leeftijd van de deelnemers loopt ver uiteen, evenals de mate waarin de ziekte van Parkinson hun lichamen heeft aangetast. Die verscheidenheid is mooi, zal Greenwood achteraf zeggen. ‘Het maakt niet uit of je tijdens het dansen bijna niet beweegt of juist heel veel. Iedereen heeft iets aan deze les. Je beweegt, je hersenen worden uitgedaagd, je bent samen. We oordelen niet over elkaar. Het maakt niet uit hoe het eruit ziet. Het gaat niet om de techniek. Iedereen voelt zich hier thuis.’ Voor hemzelf is techniek overigens wél van belang. ‘Dat is voor mij de basis van waaruit ik werk. Als ik dans met mensen met een chronische ziekte moet het medisch en technisch goed onderbouwd zijn. Zelf sta ik ook nog altijd met één been in de wereld van de professionele dans. Dat is de wereld die ik ken, waar ik mijn eigen batterij oplaad.’

Greenwood geeft ook dansles aan mensen met dementie en MS, en aan oudere mensen met of zonder beperkingen. ‘In Nederland, en in Engeland net zo goed, zijn we geneigd mensen in een hokje te stoppen als ze oud zijn of een chronische ziekte hebben. Je hebt dit, dus je mag niet dat. In mijn lessen verkennen de dansers hun eigen grenzen en doet iedereen mee op zijn of haar eigen manier.’ 

Tien jaar is Greenwood nu bezig zijn eigen passie over te dragen op niet-professionele dansers, die hij steevast tóch ‘dansers’ noemt. ‘Het begon met een vriend die op vrij jonge leeftijd de ziekte van Parkinson kreeg. Hij was directeur van een danshuis en vroeg mij om een danssessie met hem te doen. Na afloop huilde hij. “Je noemde me danser”, zei hij. Hij voelde zich weer Marc, niet meneer Parkinson. Zijn lichaam dat steeds beperkter leek te worden, vond ineens een wereld om zich te kunnen uitdrukken. Nu ik tien jaar dansles geef aan mensen met de ziekte van Parkinson, MS, dementie en ouderen, zie ik dat dát het grote verschil is. Als professionele danser dans je voor de buitenwereld, voor het applaus van het publiek. Als niet-professional dans je van binnenuit, om je uit te drukken, het contact met jezelf opnieuw te leggen.’

‘Ik weet dat “dans” best een gevaarlijk woord is. We denken dat het aan een hoge standaard moet voldoen: de tango ziet er anders uit dan de wals. Maar wat ik met mijn groepen doe, is bewegen op muziek. Dansers gaan op reis in hun hoofd. Als je danst op Tulpen uit Amsterdam reis je naar vroeger. Flamencomuziek neemt je mee op vakantie. Rock-’n-roll geeft je energie. Muziek is een enorme emotionele rollercoaster. Door te dansen activeren we onszelf fysiek, mentaal en sociaal. Natuurlijk, een boswandeling maken en onderweg genieten van het spel van licht en schaduw, is óók een hele fijne beleving. Maar er is eigenlijk geen andere manier van bewegen waarin zoveel delen van onszelf samenkomen als in dans.’ 

Greenwood wijst achter zich, naar de zaal waar de dansles zojuist was: ‘Nu, na de les, komt het echte effect van het dansen. Mensen voelen zich bevrijd. Ze zijn dánser, geen parkinsonpatiënt. Nu drinken ze samen koffie en hebben ze onderling contact als volwaardige mensen.’ In die volwaardigheid zit voor hem het belangrijkste effect van dansen: ‘Dansen geeft ons onze zelfstandigheid en onze waardigheid terug. Het fysieke effect is er ook, maar het mentale effect is vele malen groter.’

Greenwood richtte de stichting Switch2Move op om zijn ideeën breder en grondig gestalte te kunnen geven. De stichting leunt op vier pijlers, vertelt hij: het stimuleren van wetenschappelijk onderzoek naar de effecten van dans, het opleiden van dansdocenten, ondersteuning voor mantelzorgers en zorgverleners, en last but not least: kunst. ‘Dans is kunst en ik vind het belangrijk dat het dat blijft. Het moet niet belanden in de medische sfeer van behandelingen en doktersvoorschriften. Dat maakt het overigens financieel wel ingewikkeld, want je wilt dat mensen met een diagnose MS, dementie of Parkinson naar je doorverwezen kunnen worden.’

Het positieve effect van dans is namelijk wel absoluut bewezen, aldus Greenwood. ‘Dansen geeft mentale kracht en remt gevoelens van angst, zorg en depressie. Daar is genoeg onderzoek naar gedaan, al werken we er nog steeds hard aan om dat goed te documenteren. Dansen stopt de ontwikkeling van een chronische ziekte niet, maar de vreugde, waardigheid en zelfstandigheid die dansen ons schenkt, vertraagt de effecten van de ziekte of beperking. Er is geen dokter die twijfelt aan het nut van dansen. De medische wereld heeft het dansen ook wel omarmd. En tegelijk: dansen is geen medische behandeling en moet dat ook niet worden. Daarom zoeken we de financiële mogelijkheden meer op het vlak van welzijn. Dat geeft ruimte aan de kunstzinnige kant ervan.’

‘Dansen is niet de nieuwe pil, maar is een goede aanvulling op medische zorg. Dat heb ik met eigen ogen gezien. In Sint-Petersburg heb ik bijvoorbeeld 45 minuten achtereen gedanst met kinderen met autisme. De dokters wisten niet wat ze zagen. Dansen is een fantastisch medicijn. Wij mensen zijn een cocktail van de meest ongelooflijke stoffen die we kunnen aanwakkeren door te dansen – endorfine, dopamine, serotonine, noem maar op. Ik heb meerdere keren samengewerkt met Erik Scherder, hoogleraar neurowetenschappen en een autoriteit op dit gebied. Ook hij benadrukt de waarde van dansen.’

In de toekomst zou Greenwood liefst willen dat er door het hele land danslessen zijn voor senioren en mensen met een chronische ziekte. ‘We zijn nu 35 dans-docenten aan het opleiden. We willen écht goede docenten, die lessen geven op basis van een wetenschappelijk onderbouwde methode. Het moet kwaliteit hebben, we gaan niet zomaar even bewegen op muziek. Daarnaast zien ook wij de groeiende druk op mantelzorgers. Mantelzorgen is geen makkelijke taak. Uit onderzoek blijkt dat samen dansen stress vermindert en plezier geeft. Er ontstaat een andere vorm van verbinding met partner, familielid of cliënt. Daarom hebben we een e-learner ontwikkeld die mantelzorgers eenvoudig en duidelijk op weg helpt om samen te dansen op muziek. Gewoon in de huiskamer op het moment dat het uitkomt. De e-learner is binnenkort te koop via onze website.’ 

Ondertussen werkt Greenwood ook aan een film met Ernst Daniël Smid. Greenwood heeft grote bewondering voor de professionele zanger die de ziekte van Parkinson heeft: ‘Ernst Daniel durft het aan om zijn populariteit te gebruiken om aandacht te vragen voor zijn ziekte.’ Smid vertelt in de film over zijn leven en zijn ziekte. En hij danst. De film heet Smelt en komt eind september uit. ‘We werken met een groot blok ijs dat gaandeweg smelt. Het verdwijnt niet, het krijgt alleen een andere vorm.’

Film: https://vimeo.com/696832323

Film 1: https://vimeo.com/696717188

Film 2: https://vimeo.com/696730617

Film 3: https://vimeo.com/696744684

Film 4: https://vimeo.com/696757557

Film 5: https://vimeo.com/696765252

Beeld: Sem Henneman