Leo Bisschops: ‘Bij KBO-Brabant weten we wat er écht speelt’

KBO-Brabant is de afgelopen jaren meer aan de weg gaan timmeren en zit steeds vaker aan landelijke overlegtafels. Dat stemt voorzitter Leo Bisschops tevreden. ‘Juist omdat we zo diepgeworteld zijn in de samenleving, nemen anderen ons serieus.’ De komende jaren staat de samenleving voor grote uitdagingen, waarbij zo’n fijn vertakt netwerk onder ouderen een deel van de oplossing kan zijn.

De problemen van ouderen zijn nu wel genoeg onderzocht en beschreven, vindt Leo Bisschops. De vergrijzing zorgt ervoor dat de zorgkosten de pan uit rijzen en dat er gebrek is aan geschikte ouderenwoningen. Ouderen worden op pensioengebied benadeeld en kunnen door inflatie en stijgende energieprijzen soms niet meer rondkomen. ‘De afgelopen vier jaar zijn er allemaal rapporten verschenen waarin deze en andere problemen grondig worden beschreven. Het is nu tijd dat we met oplossingen aan de slag gaan.’ 

En daar, zegt Bisschops, kan KBO-Brabant een hele belangrijke rol in spelen. ‘Een derde van de 75-plussers in Noord-Brabant is lid van KBO-Brabant. We hebben een goede infrastructuur tot op het niveau van het kleinste dorp in Brabant. Laten we het dus hebben over de oplossingen in plaats van steeds opnieuw over de problemen.’ In samenspraak met de leden heeft KBO-Brabant een beleidsplan voor de komende jaren opgesteld waarin het draait om die oplossingen. De belangrijkste punten daarin zijn de werving van (jongere) leden, oplossingen voor problemen op het gebied van wonen, zorg en welzijn, inspanningen voor betere pensioenen en een effectiever armoedebeleid van gemeenten en diverse zingevingstrajecten. In een gesprek met Ons licht Bisschops elk van die onderwerpen toe.

De gemiddelde leeftijd van de leden van KBO-Brabant is nu zo’n 76 jaar. Boven die leeftijd zijn heel veel Brabanders lid; daaronder is er nog best wat te winnen. Bisschops: ‘We zijn een grote belangenvereniging met onze 120.000 leden, maar we denken dat we zeker onder 65- tot 75-jarigen meer leden kunnen vinden. Dat hangt samen met de manier waarop we denken over onze organisatie. KBO-Brabant is geen consumentenorganisatie, geen vakbond, maar een waardengebonden organisatie. Wij staan voor solidariteit en omzien naar elkaar. We hebben op die gebieden niet alleen iets te vragen, maar ook iets te bieden. En juist daarvoor hebben we ook die jongere senioren nodig. Samen met hen kunnen we de onderlinge solidariteit vormgeven en blijven waarmaken dat we naar elkaar omzien. De komende tijd zullen we ons in de ledenwerving dus richten op de wat jongere senioren.’

Omzien naar elkaar zal de komende jaren alleen maar méér nodig worden op het gebied van wonen, zorg en welzijn, ziet Bisschops. ‘Nederland heeft steeds meer ouderen en dus doen steeds meer mensen een beroep op zorg. Dat is op zich niet erg, want daar betalen we premie voor, maar als er niets verandert, verdrievoudigen de zorgkosten de komende jaren. Nu al werkt één op de zeven werkenden in Nederland in de zorg, dus het is duidelijk dat we de grens van de groei bereiken. Dat is niet alleen een kwestie van geld, maar zeker ook van een gebrek aan arbeidskrachten. We zullen daarom keuzes moeten maken in de zorg. Met de discussie over het “Draaiboek code zwart” in coronatijd – over wie voorrang moet krijgen op de intensive care – hebben we daar een voorproefje van gehad. Zulke discussies zijn we in Nederland niet gewend.’

Daarnaast is duidelijk dat er in de nabije toekomst niet genoeg plekken beschikbaar zullen zijn in verpleeghuizen. ‘Mensen moeten dus nóg langer thuis blijven wonen. We zien aankomen dat ouderen niet altijd meer kunnen rekenen op professionele zorgmedewerkers. Mantelzorgers en vrijwilligers zullen een grotere rol krijgen. Dat is precies waar een organisatie als KBO-Brabant om de hoek komt kijken. Weinig organisaties hebben de potentie die wij hebben, zeker als we erin slagen om meer leden te werven tussen de 65 en 75 jaar. We willen graag een bijdrage leveren aan die informele zorg en daarmee onderdeel zijn van de oplossing van dit vraagstuk. We voeren veel gesprekken over hoe dat eruit kan zien. Een mooi voorbeeld vind ik de “voorzorgcirkel” waaraan in het Land van Cuijk wordt gewerkt: een groep mensen om een oudere heen die als het nodig is kan en wil helpen. Met dit soort initiatieven kunnen we een prachtige bijdrage leveren aan het capaciteitsprobleem in de zorg.’

Kabinet, werkgevers en werknemers hebben besloten een nieuw pensioenstelsel in te voeren, maar de Tweede en Eerste Kamer moeten dat dit jaar nog goedkeuren. KBO-Brabant spant zich er nog steeds voor in dat het huidige pensioenstelsel blijft. ‘Een stelselverandering is helemaal niet nodig. Er moeten wel wat dingen veranderen, maar dat kan binnen het huidige pensioenstelsel. Onder seniorenverenigingen, inclusief FNV Senioren, is er draagvlak voor behoud van het huidige stelsel. De voorgestelde verandering heeft immers enorme risico’s. We zetten alles op alles om politici daarvan te overtuigen en hebben onze hoop vooral gevestigd op de Eerste Kamer. Als de politieke wil er is, kan de invoering van een nieuw stelsel nog afgeblazen worden.’ 

Bisschops vervolgt: ‘KBO-Brabant voert daarnaast met de Stichting PensioenBehoud een bodemprocedure tegen de Nederlandse Staat, omdat we vinden dat de Nederlandse pensioenwet, ten nadele van deelnemers en gepensioneerden, niet strookt met Europese wetgeving. Een uitspraak daarover volgt op 21 juni aanstaande.’ Daarnaast zal KBO-Brabant zich blijven inspannen voor indexatie van de pensioenen. Veel pensioenen zijn nu al dertien jaar niet meegestegen met de prijzen, waardoor ouderen nu en werkenden straks financieel in de knel komen.

Dat pensioenen niet stijgen terwijl energie- en andere prijzen wél flink stijgen, baart KBO-Brabant zorgen. Bisschops: ‘Armoede onder ouderen is een nog actueler thema geworden door de oorlog in Oekraïne. Gemeenten hebben de mogelijkheid om daar met regelingen iets aan te doen, maar we zien dat de ene gemeente daar heel anders mee omgaat dan de andere. Sommige mensen hebben daardoor al een tegemoetkoming voor de stijgende energiekosten gehad, anderen moeten er nog op wachten.’ 

Om te zorgen voor meer gelijkheid tussen gemeenten, is KBO-Brabant in gesprek met de Vereniging Nederlandse Gemeenten (VNG). ‘Dit thema pakken we op landelijk niveau op. De VNG is bij uitstek de partij die haar achterban kan bewegen tot een gelijkere uitvoering van regelgeving.’ Dat gaat overigens niet alleen over financiële regelingen, maar ook over bijvoorbeeld het Wmo-beleid, vertelt Bisschops. ‘Sommige gemeenten hebben zoveel personeelskrapte, dat Wmo-procedures eindeloos worden verlengd. Mensen moeten daardoor bijvoorbeeld lang wachten op een traplift of aanpassingen in de badkamer. Wij wijzen steeds weer op de mogelijkheid in onze provincie om een zogeheten keukentafelgesprek met de Wmo-ambtenaar te voeren mét een onafhanke-lijke cliëntondersteuner van KBO-Brabant erbij. Onderzoek van TNO heeft uitgewezen dat daarmee de kwaliteit van het gesprek en het resultaat beter worden. Het is voor gemeenten dus echt efficiënter en effectiever om onze Wmo-cliëntondersteuners erbij te betrekken.’

Nadenken over de laatste levensfase is een heel ander, maar niet minder belangrijk thema waar KBO-Brabant zich intensief mee bezighoudt, vertelt Bisschops. ‘Wat voor zorg zou je willen, overweeg je euthanasie of een niet-reanimeerverklaring? Het is belangrijk om dat soort zaken op tijd te regelen. In coronatijd werden sommige mensen overvallen door de vraag van hun huisarts of ze in geval van corona wel of niet naar het ziekenhuis zouden willen. Nu hebben we rustig de tijd om na te denken over die laatste fase, laten we dat dan ook doen.’ Ook over het wetsontwerp Voltooid Leven zijn er gesprekken met leden van KBO-Brabant. ‘We hebben bijvoorbeeld een gesprek georganiseerd tussen onze leden en deskundigen van de artsenfederatie KNMG. Dat was een bijzonder goed gesprek. De artsen waren er blij mee, omdat ze graag van de ouderen zélf willen horen hoe zij denken over het thema voltooid leven.’

KBO-Brabant zoekt regelmatig de samen-werking met andere seniorenverenigingen als de ANBO, KBO-PCOB en de Koepel Gepensioneerden. Het succes is wisselend, zegt Bisschop. ‘Het zijn dagkoersen: de ene keer lukt het wel, de andere keer niet. Het zou mooi zijn als we op drie of vier onderwerpen landelijk intensief zouden samenwerken, omdat onze achterbannen – de Nederlandse ouderen – daarin allemaal hetzelfde belang hebben en wij als organisaties verschillen in onze sterke punten. Ik merk dat er onderling toch best concurrentie is tussen de seniorenverenigingen, terwijl we allemaal met ledenverlies kampen. Dat is jammer.’ Andere bonden focussen vooral op landelijke zichtbaarheid, soms ten koste van de lokale of regionale organisatie. ‘De kracht van KBO-Brabant is juist dat we plaatselijk zo goed georganiseerd zijn. Wij weten wat er in de dorpen en wijken écht speelt. Bovendien is dat ook de plek waar vaak de oplossingen worden gevonden – reken maar dat in Rucphen iets anders wordt bedacht dan in Den Bosch. Het mooie is: juist omdat we zo diepgeworteld zijn in de samenleving, nemen anderen ons serieus, ook in Den Haag. Wij laten ons dus niet opsluiten in Brabant.’