Expertise centrum dementie & technologie betrekt doelgroep bij ontwikkeling van technologie

Dementie is volksziekte nummer één in Nederland. Het aantal mensen met deze ziekte neemt toe, alle Nederlanders krijgen er in hun omgeving mee te maken. Universitair docent Rens Brankaert zet zich in om de kwaliteit van leven van mensen met dementie te verbeteren met technologie.

Mensen met dementie: die weten toch niets meer? Die kun je toch niets meer vragen en wat kunnen zij nou nog met technologie? ‘Over mensen met dementie wordt nog behoorlijk stigmatiserend gedacht’, vertelt Rens Brankaert, lector Health Innovations & Technology bij Fontys en universitair docent Industrial Design aan de Technische Universiteit Eindhoven. ‘Terwijl: het zijn nog steeds gewoon mensen, zoals jij en ik. Soms wordt hun waardigheid ontnomen, bijvoorbeeld als ze het label “dement” krijgen. De pathologie staat dan voorop in plaats van de mens. Wij willen hier verandering in brengen. We willen nadruk leggen op wat zij nog wél kunnen in plaats van wat niet meer lukt.’

Brankaert is een van de initiatiefnemers van het Expertise Centrum Dementie & Technologie (www.ecdt.nl), dat in 2020 is opgericht. ‘Er waren al zes expertisecentra voor dementie, ondersteund door Alzheimer Nederland. Deze zijn verbonden aan een klinische tak, waar de onderzoekers vooral gericht zijn op het begrijpen van de ziekte’, vertelt hij. ‘Wij zijn het eerste centrum dat specifiek rondom technologie is opgezet. Een van onze uitgangspunten is dat we de doelgroep actief betrekken bij het onderzoek naar en de ontwikkeling van technologie. Dat klinkt logisch, maar dat is het niet. In de praktijk en in de literatuur zie je dat dit maar weinig gebeurt. Wij willen met het centrum laten zien dat het wél samen kan. Dat je iedereen op een prettige manier onderdeel kunt laten zijn van het onderzoek.’

Vaak wordt technologie nog gezien als iets om mensen even mee bezig te houden. Denk bijvoorbeeld aan een zoethoudertje als een VR-bril: een computertechniek waarbij het lijkt alsof je in een andere werkelijkheid bent. ‘Zo werken wij niet’, legt Brankaert uit. ‘Wij ontwerpen gebruiksvriendelijke technologie die wat aan het leven toevoegt. Bij de ontwikkeling van oplossingen en hulpmiddelen staat niet de technologie, maar juist de mens centraal. Deze benadering noemen we Warme Technologie. We geven mensen met dementie hiermee een stem en ondersteunen het warme contact tussen mensen.’ 

Dat warme contact ontstaat onder meer op de woensdagmiddagen in buurthuis De Meerpaal in Eindhoven, waar Brankaert met zijn collega’s en studenten bijeenkomsten houdt voor mensen met onder andere beginnende dementie. Hierbij werken ze samen met KBO Kring Eindhoven. Brankaert: ‘Het zijn informele en heel toegankelijke middagen. De ouderen vinden het fijn dat er jongeren zijn die interesse in hun leven hebben. En de studenten krijgen energie van het enthousiasme van de ouderen. Dat geeft een enorm positieve wisselwerking. Het werkt echt twee kanten op.’

De middagen draaien niet alleen om gezelligheid en aandacht voor elkaar; er wordt ook samen onderzoek gedaan. ‘Een mevrouw uit de groep heeft bijvoorbeeld een smartphone’, vertelt Brankaert verder. De studenten kunnen met haar meekijken en onderzoeken hoe zij haar telefoon gebruikt. Waar loopt zij tegenaan? Zijn alle functies voor haar duidelijk? Wat zou er aan de technologie kunnen worden verbeterd? ‘De studenten vinden het fantastisch om te kunnen zien hoe zij met deze telefoon omgaat. En het fijne is dat de mevrouw niet het gevoel heeft in een formeel onderzoek te zitten, terwijl de studenten wel veel van haar leren.’

Tijdens de bijeenkomsten krijgen de ouderen ook weleens een workshop. Zo had een van de studenten het idee om een technologie te ontwikkelen die kan helpen bij het koken. Brankaert: ’Voor mensen met dementie is koken soms best lastig. Het is complex, je moet veel doen, vaak tegelijk, en ook nog een recept volgen. Dat is niet altijd meer haalbaar. Vaak zie je dat ze het koken dan laten zitten. Terwijl het juist zo fijn is om te doen.’

Een student wilde hier iets voor ontwerpen. Brankaert: ‘Om inzicht te krijgen in de manier waarop ouderen te werk gaan in de keuken, organiseerde ze tijdens een woensdagmiddag een kookworkshop worstenbroodjes bakken. De ouderen vormden teams met de studenten en gingen aan de slag. Tijdens het koken ging de student het gesprek aan met de ouderen. Wat gebeurde er? Wat hebben ze nodig? Waar gaat het goed en waar gaat het mis? Zo’n praktische aanpak geeft belangrijke inzichten bij de ontwikkeling van een product. Die kan je vanachter je bureau niet bedenken.’

Krachten bundelenHet aantal mensen met dementie groeit en zal alleen maar verder toenemen. Brankaert: ‘Technologie is een middel om het doel kwaliteit van leven te bereiken. De kennis die wij in ons centrum opdoen, willen wij delen en verder verspreiden. Van verpleeghuis tot het bedrijfsleven en van kennisinstelling tot mantelzorger: we moeten samen en met respect voor elkaar aan de slag met dementie.’