Als je kind dertig jaar lang niet mocht bestaan

Als we iets ingrijpends meemaken, dan willen we daarover vertellen. Dat is een menselijke behoefte. En toch werd één zo’n levensveranderende gebeurtenis een tijdlang door veel mensen weggestopt: de dood van een baby die nog niet geboren was. Natasja Geyteman bracht daar enkele jaren geleden verandering in, door te strijden voor de mogelijkheid om doodgeboren kinderen te registeren. Ineke (62) en Willem Varewijck (65) vertellen hoeveel dat voor hen betekent, als twee van je kinderen eerst ruim dertig jaar niet hebben mogen bestaan.

In 2018 lukte het Natasja Geyteman om zowel de Tweede als Eerste Kamer unaniem voor een wetswijziging te laten stemmen. Daardoor kunnen ouders hun doodgeboren kind voortaan laten registreren. Daar schreef ze een boek over (zie kader) en ze kreeg veel publiciteit en lovendereacties op haar initiatief. Voor haar was de wetswijziging logisch; de wet klopte gewoon nog niet.

Toen ze voor haar zoon Noah een paspoort ging aanvragen, deed ze namelijk een opmerkelijke ontdekking. ‘Ik vertelde dat ik voor mijn tweede kind een paspoort wilde. De gemeenteambtenaar keek me niet begrijpend aan; volgens haar gegevens had ik maar één kind.’ Natasja legde haar uit dat dat niet kon. Ze had namelijk nog een kind: Jolie. Zij was twee jaar geleden doodgeboren. Toen viel het kwartje bij de ambtenaar. ‘Oh,’ had de mevrouw gezegd, ‘dan klopt het, want doodgeboren kinderen worden niet geregistreerd.’ Natasja stond met haar mond vol tanden. Op dat moment was Natasja nog te erg in de rouw, maar hier zou ze ooit werk van maken.

Natasja heeft Jolie altijd bij haar naam genoemd. ‘Voor ons gezin hoort ze er gewoon bij. We hebben Isa en Noah verteld over hun oudere zus en elk jaar vieren we haar jaardag. Maar de overheid ontkende als het ware dat ze had bestaan. Dat maakte dat ik me afvroeg: wie ligt er dan begraven? En wat is mijn man dan gaan doen, toen hij Jolie aangaf bij de gemeente? Ik vond het zó onrechtvaardig dat nergens op papier stond dat Jolie ook iemand was. Bovendien wilde ik de geschiedenis ingaan als moeder van drie. Het voelde als een leugen dat ik maar twee kinderen had.’

Dat niemand eerder heeft opgemerkt dat deze kinderen nergens geregistreerd staan, lijkt symbool te staan voor een tijd waarin ook weinig over hen gesproken werd. Vanaf het moment dat Natasja openlijk communiceert over haar missie, hoort ze steeds vaker verhalen van mensen die het onterecht vinden dat hun doodgeboren kind nooit werd geregistreerd. Zo ook van ouders die al tientallen jaren geleden een doodgeboren kind kregen. ‘Voor deze groep mensen betekende de registratie nog meer, namelijk dat hun verdriet eindelijk erkend werd. En dat ze eindelijk voelden dat er gesproken mocht worden over hun verlies.’ In het eerste jaar van de wetswijziging werden er meteen meer dan 12.000 doodgeboren kinderen geregistreerd.

Veel van de ouders hadden hun kind destijds geen naam gegeven, maar hebben dat nu alsnog gedaan. Voor Natasja was dat heel vanzelfsprekend. ‘Jolie werd vijftien jaar geleden geboren, toen het veel gebruikelijker was om erover te praten. Maar mensen die een jaar of dertig geleden hun ongeboren baby verloren, kregen te horen dat het beter was om er niet over te praten. Ik denk niet dat het onwil was; men geloofde dat ook echt. Maar ik denk ook dat het ervoor gezorgd heeft dat heel veel mensen, heel veel liefde en erkenning van hun omgeving hebben gemist.’

Ineke en Willem beleefden de situatie die Natasja schetst. Zij kregen drie kinderen: Remy, Shari en Claudia. Remy en Shari overleden toen Ineke nog zwanger van hen was, dat is respectievelijk 39 en 36 jaar geleden. In beide gevallen voelde Ineke haar baby niet meer bewegen in haar buik. ‘Bij Remy was ik 28 weken zwanger, bij Shari 24 weken. We hadden ze al een naam gegeven, maar toen ik van hen bevallen was, werden die namen nooit genoemd. Remy en Shari werden zo snel mogelijk bij me weggehaald en gecremeerd door het ziekenhuis. Ik heb niet even naar ze kunnen kijken of afscheid kunnen nemen. De verpleegkundigen waren ontzettend lief, maar de manier waarop het ziekenhuis onze kinderen als medisch afval behandelde vond ik heel erg.’

Psychische hulp was er niet en eigenlijk was niemand uit Inekes omgeving bereid om erover te praten. ‘Ik kon er alleen met Willem over praten. En met een goede vriendin. Maar anderen ontliepen me alsof ik een enge ziekte had. Of ze zeiden: ‘Ach, je bent jong genoeg om het opnieuw te proberen’. Wij hadden iets groots te verwerken, waar we niet over mochten praten. Dan word je een soort vulkaan, die soms tot uitbarsting komt. Ik heb verschrikkelijke huilbuien gehad en kon ontzettend boos zijn.’

In 2018 kwam de wetswijziging. Ineke en Willem hadden de inspanningen van Natasja via Facebook gevolgd en grepen direct hun kans toen het kon. ‘Samen gingen we naar de gemeente om Remy en Shari aan te geven’, vertelt Ineke. ‘Dat was heel onwerkelijk. Toen het zwart op wit stond had ik een besefmoment: ja, ze zijn er echt geweest. Dat heb ik altijd al gevoeld en erkend; voor ons zijn Remy en Shari altijd onze kinderen geweest, maar nu bestaan ze ook volgens de officiële documenten.’ Verhalen als die van Ineke en Willem grijpen Natasja aan. ‘Van tevoren heb ik er nooit bij stilgestaan dat de wetswijziging ook zoveel voor anderen zou kunnen betekenen. Die verhalen maken dat mijn verdriet heeft plaatsgemaakt voor trots. Sindsdien heb ik geen traan meer om Jolie gelaten. Niet omdat ik haar niet mis, maar omdat haar dood iets moois teweeg heeft gebracht. Het is zoveel waard dat mensen zoals Ineke en Willem eindelijk over hun verlies kunnen praten.’

Helaas ondervinden Ineke en haar man in hun eigen omgeving nog altijd terughoudendheid. ‘De jonge generatie praat er makkelijker over’, zegt Willem. ‘Bij onze generatie blijft het een beetje in de taboesfeer hangen.’ Ineke vult aan: ‘Het zou heel mooi zijn als ook mensen van onze leeftijd een bredere blik durven te hebben. Stel er maar eens een vraag over, aan iemand van wie je weet dat hij of zij een kind heeft verloren. En luister dan eens goed naar het antwoord; dan ontdek je wat iemand echt voelt en kan je meer voor iemand betekenen dan je voor mogelijk hield.’  

Beeld: Michel ter Wolbeek