Dirk De Wachter: ‘De liefdevolle ander is de belangrijkste die bestaat’

Anderhalf jaar geleden werd bij de Belgische psychiater Dirk De Wachter (62) kanker vastgesteld. Na jarenlang anderen te hebben ondersteund, was hij nu degene die getroost werd. Hij schreef het boek Vertroostingen, over zijn ziekte en hoe we in de moeilijkste momenten troost kunnen vinden.

In de zomer van 2021 was Dirk De Wachter met zijn vrouw in Parijs, zijn geliefde tweede thuis. Tijdens een bezoek aan het museum Centre Pompidou kreeg hij plotseling hevige buikkrampen en verloor hij bloed. Zo intens, dat hij direct doorhad dat het goed mis was. Eenmaal thuis bleek hij uitgezaaide kanker te hebben. Chemotherapie en een zware operatie volgden.

Op de vraag hoe het nu met hem gaat, verwijst hij naar een citaat uit De Avonden van Gerard Reve. ‘Het gaat slecht, maar verder gaat het goed. Het is een mooie samenvatting van mijn toestand. Ik heb nog heel wat bijwerkingen van de chemotherapie. Maar ik ben blij dat ik leef. Ik ben liefdevol omringd en ga zo goed als ik kan verder met mijn bezigheden. Het gaat wat moeizamer, en met zwoegen. Ik ben veel meer moe dan eerst. Ik was altijd onvermoeibaar.

Ik probeer mijn professionele taken rondom het ziekenhuis zo veel mogelijk op te pakken. Mijn consultaties zijn echter een stuk minder dan voorheen. Ik werkte vaak tot tien, elf uur ’s avonds. Dat kan ik niet meer. Ik was vrijwel elke avond op een podium te vinden voor een lezing, debat of activiteit. Ik werd altijd veel gevraagd, en ik kan niet makkelijk “nee” zeggen. Nu moet het wel. Dat is lastig. Zeker ook omdat ik die dingen graag doe. Die geven vervulling en zinvolheid. Ik denk niet dat het wegvallen van die dingen tijdelijk is. De oncologen zeggen dat de vermoeidheid nog zeer lang kan aanhouden. Daar zal ik mee moeten leven.’

Vorig jaar kreeg De Wachter te horen dat hij veertig procent kans heeft om er over vijf jaar nog te zijn. Een heftige boodschap. ‘Dat is de wetenschap. Ik ben ook een dokter. Het is niet iets wat ik wil ontkennen, dus ik moet het aanvaarden. Het is een bangelijk cijfer. Ik heb meer kans om dood te zijn, dan om te leven. Maar ik ben tegelijkertijd een gretig levend mens die gaat voor het leven. Ik wil vooruitkijken. Ik wil bijvoorbeeld mijn oudste kleinkind naar de grote school kunnen brengen. Daar leef ik voor. Ik hoop ook tot mijn 94ste nog consultaties te doen. Weliswaar wat rustig aan, een paar per dag. Ik ben dan al lang met emeritaat en zal geen les meer geven. Ik hoop nog lang te kunnen werken. Rustig aan, voor mensen die ook op leeftijd zijn. Die ook stilaan het einde van het leven in zicht hebben. Daar hoop ik als psychiater nog iets voor te kunnen betekenen.’

Hoe De Wachter aankijkt tegen ouder worden, is niet veranderd door zijn ziekte. Hij legt uit: ‘Het is een soort coup de vieux; een versnelling in het proces van ouder worden. Het gaat niet altijd langzaamaan. De vermoeidheid die ik ervaar is eigen aan het ouder worden. Ik ging nooit voor één uur ’s nachts slapen, nu ga ik soms al om elf uur naar bed. Mijn vrouw zei laatst: “Misschien word je straks nog normaal.” In één klap – de dag van mijn operatie – ben ik jaren ouder geworden. Ik ben voor een deel gerepareerd, maar niet helemaal. Over het algemeen kan ik goed leven met het ouder worden. Ik vind het leven nu makkelijker. In mijn beroep is ouder worden ook een goede zaak. Mijn vorderende leven, de levenservaring die ik heb en de mensen en patiënten die ik mag ontmoeten, maken mij als psychiater beter. Het is als een oude wijn die rijpt en met de jaren beter wordt. Het past mij goed.’ Het ouder worden spiegelt De Wachter ook aan zijn sociale omgeving. ‘Ik was de weinig handige, houterige, onsportieve mens. In mijn jeugd was dat lastig, want veel vrienden waren heel sportief. Die worden nu ook ouder en moeten met activiteiten stoppen, omdat het niet meer gaat met hun gewrichten. Daardoor word ook ik weer “gewoon”. Wandelen – wat ik doe – is nu gewoon voor mijn leeftijdsgenoten. Ik voel mij eigenlijk beter in deze leeftijd.’ Nu zijn leven versnelt, denkt De Wachter niet na over een wensenlijst met dingen die hij nog graag zou willen doen. ‘Ik heb geen zogenoemde bucketlist. Ik heb door mijn beroep veel reizen gemaakt, overal les mogen geven en veel mensen ontmoet. Ik hoef niet naar Australië omdat ik daar nog niet geweest ben. Ik ben ooit eens in Japan geweest, het was fantastisch om daar te zijn. Als ik nog een tijdje leef, ga ik misschien wel terug. Ik ga zeker weer naar Parijs, waar ik graag ben en al vaak ben geweest. Maar ik heb geen lijstje met dingen die ik gedaan wil hebben.’

De Wachter was initieel niet van plan om een boek te schrijven. Laat staan zijn verhaal te delen. ‘Ik dacht: ik houd het een beetje discreet. Mensen hoeven niet te weten van deze miserie. Er stond echter al een tijd een interview met een Belgische krant gepland. Ik vertelde daarin iets over mijn ziekte. Dat ging al snel viraal. Het werd opgepakt door andere kranten en televisieprogramma’s. Iedereen wist ervan. Ik kon niet anders dan er toch over spreken in verschillende interviews. Een beetje terughoudend en zonder details. Er kwamen zo veel reacties uit het grote publiek. Ik kreeg honderden berichten van mensen die zich herkenden in mijn verhaal. “Wat goed dat u zich erover uitspreekt”, hoorde ik regelmatig. Mijn woorden waren massaal herkenbaar en troostend voor mensen. Mijn uitgever stelde vervolgens voor om een boek te schrijven. Die vele reacties hebben mij aangezet om te schrijven over mijn ziekte en over wat mij getroost heeft.’

Een plots nieuw inzicht over troost heeft De Wachter niet gekregen door zijn ziekte. Er was geen ‘aha-moment’. Wat er wel was, was bevestiging. ‘Ik denk er hetzelfde over als voorheen, echter heb ik het nu ook zelf ondervonden. Wat mij het meest getroost heeft, is dat ik ondanks alles psychiater kan zijn voor mensen. Dat was voor mij een belangrijke motivatie om te schrijven. Er zijn veel mensen die zich herkennen in mijn verhalen. Dat is fijn, want ik wil de psychiatrie ook een menselijk gezicht geven. Mijn e-mailbox staat vol met reacties van mensen die het boek hebben gelezen. Ze reageren met lange e-mails met hun eigen verhalen. Of ze sturen een kort bericht, waarin ze vertellen dat ze geraakt en dankbaar zijn. Dat doet mij goed. Laatst had ik zeshonderd e-mails op een dag. Die lees ik dan ook in het weekend. Ik probeer zo goed als ik kan te antwoorden. Kort, want al die verhalen kan ik niet uitvoerig beantwoorden. Ik hoop dat men mij dat niet kwalijk neemt. Ik heb handgeschreven brieven gekregen, ook uit Nederland. Dat men de moeite neemt om iets te schrijven en met een postzegel te versturen, dat is iets bijzonders. Er worden ook pakjes bezorgd met hartjes en kaarsen als steunbetuiging. Ik kreeg zelfs van iemand onsterfelijkheidskruid. Echter vind ik het contrast groot: hoe liefdevol ik omringd word met troost en daarnaast het besef dat mensen met hetzelfde als ik – of erger – alleen zijn. Dat is precair. Er zijn mensen die geen geliefden of kinderen hebben zoals ik. Mensen zijn sociale wezens die anderen nodig hebben. Verbondenheid, zeker als er miserie is. Dat is dan nog veel belangrijker. De liefdevolle ander is de belangrijkste die bestaat. Dat zei ik vroeger al, maar ondervind ik nu aan den lijve.’

Beeld: Kristof Ghyselinck