Samen oud worden op een boerenerf

Steeds meer mensen kiezen ervoor om te wonen op het platteland. Dat doen ze niet alleen: met een groep anderen vormen ze een woongemeenschap die naar elkaar omkijkt. Samen wonen ze op een boerenerf dat ze naar eigen wens hebben ingedeeld. Het erfdelen is een kleinschalige, duurzame en vooral sociale woonvorm. En voor veel mensen de ultieme woonoplossing.

Hoofdbeeld: Buitendelen, het eerste gedeelde erf van Nederland in Lettele.

Op een boerenerf vormen verschillende huishoudens een woongemeenschap. Elk huishouden heeft een eigen, kleine woning. In een verbouwde boerderij of stal, of nieuw gebouwd. De groep kijkt naar elkaar om en deelt voorzieningen. Dat is erfdelen. Het is niet iets nieuws, het gebeurt al jarenlang. Maar dankzij de huidige woningmarkt, de toenemende vergrijzing en vereenzaming, en het tekort aan seniorenwoningen is het steeds vaker onderwerp van gesprek. Men zoekt naar alternatieve woonvormen. Dat er veel animo voor erfdelen is, is niet gek. Het wonen op het platteland in een groene omgeving is een droom van velen en het is een fi jn idee dat er altijd iemand in de buurt is die voor u klaarstaat. Misschien heeft u zelf weleens nagedacht over waar u later wilt wonen. Pieter Parmentier deed dat een aantal jaren geleden. Samen met zijn vrouw en vrienden sprak hij aan de keukentafel over hun woon- en levenswensen. In een volgende levensfase wilden ze graag sociaal, duurzaam, kleinschalig en op het platteland wonen. Omdat communicatie en kennisdelen zijn vak is en hij grote interesse heeft in plattelandsontwikkeling, besloot hij de website www.erfdelen.nl op te richten. Hij vertelt: ‘Steeds meer boeren stoppen met hun bedrijf. Alleen al in Brabant stopt naar verwachting in drie jaar tijd een derde van alle boeren. Dat gaat om heel wat erven. Bij het stoppen spelen de ontwikkelingen rondom stikstof mee, maar er gaan ook veel boeren met pensioen. Of er zijn fi nanciële problemen. De onbebouwde grond kan vaak wel verkocht worden, maar voor het boerenerf met stallen is het lastiger. Erfdelen levert niet alleen een bijdrage aan de doorstroming op de woningmarkt, maar ook aan de vitaliteit van het platteland. Boeren kunnen er zelf ook voor kiezen om deel uit te maken van een woongroep, zodat ze op hun erf kunnen blijven wonen.’

Beter een goede buur

Na het oprichten van Erfdelen bleek al snel dat Pieter niet de enige is die graag op een boerenerf wil wonen. Inmiddels hebben zich 2.800 belangstellenden gemeld. Hij vertelt: ‘Er is veel interesse voor deze sociale woonvorm. De redenen daarvoor zijn uiteenlopend. De meeste belangstellenden, zo’n driekwart van het totaal, zijn 50-plus. Maar er zijn ook jonge gezinnen geïnteresseerd. Bijna de helft van de belangstellenden is alleenstaand. De huidige samenleving is erg op het individu gericht. Dat bevalt niet iedereen. Het concept van Erfdelen is dat de mensen die op een erf wonen, ook een beetje voor elkaar zorgen en naar elkaar omkijken. De mate waarin dat gebeurt, spreken de huishoudens onderling af. Men kan bijvoorbeeld boodschappen voor elkaar doen, omdat er toch al iemand naar de supermarkt gaat. Maar er kunnen ook afspraken gemaakt worden over persoonlijke zorg als iemand minder mobiel wordt.’ Erfdelen is naast sociaal ook heel duurzaam. De gemeenschap kan ruimtes en voorzieningen met elkaar delen, zoals auto’s, elektrische fietsen of gereedschap.

Obstakels

Het initiatief Erfdelen speelt een belangrijke verbindende rol. Mensen die geïnteresseerd zijn kunnen zich melden bij het platform, dat Pieter als vrijwilliger beheert. Zij komen op de deelnemerslijst die mensen uit bepaalde voorkeursregio’s aan elkaar koppelt. Daarnaast biedt het platform informatie en handvatten om zelf een woongemeenschap te starten. ‘U kunt aansluiten bij een bestaande groep, die plannen aan het maken is. Of zelf een groep starten. Het blijkt echter dat een geschikt erf vinden best lastig is, ondanks dat er steeds meer erven vrijkomen. Dat komt doordat deze woonvorm nog erg onbekend is.’ Het realiseren van woningen op een boerenerf is niet eenvoudig. De gemeente moet bereid zijn mee te werken, het bestemmingsplan moet aangepast worden – van bedrijfs- naar woonbestemming – en er moet een fi nanciering geregeld worden. Zeker dat laatste is ingewikkeld. ‘Geldverstrekkers willen graag zekerheid. Een groepsinvestering is toch wat complexer. Daar moeten andere mogelijkheden voor bedacht worden. Daarnaast moeten juridische afspraken met elkaar gemaakt worden. Vanuit Erfdelen kan ik ter ondersteuning op deze gebieden een deskundige aan de groep koppelen. Ik netwerk veel om het concept meer onder de aandacht te brengen bij overheidsorganisaties, zodat de woonvorm steeds gewoner wordt.’

Een serieus plan

Volgens Erfdelen is een boerenerf de ideale plek om vier kleine woningen te bouwen. De bestaande boerderij kan dan gesplitst worden tot woning en gezamenlijke ruimte. Pieter: ‘Dat is het basisconcept van Erfdelen. Uiteindelijk is het aan de groep om zelf invulling te geven aan de inrichting van het erf. Veel mensen vinden privacy belangrijk. Als er een combinatie van samen leven en privacy wordt gevonden, dan heeft het plan een goede kans van slagen.’ Denkt u nu, dat erfdelen lijkt mij wel wat? Begin met het plan en niet met een erf. Pieter: ‘Ik raad groepen aan om eerst een serieus plan te maken met wat ze willen. Daarmee gaat u op zoek naar een gemeente in uw voorkeursregio. Daarna gaat u pas gerichter zoeken naar een geschikt erf. U heeft wel flink wat geduld nodig. In Nederland gaan dit soort projecten niet snel. We zien nu dat het gemiddeld een jaar of vier duurt voordat een project tot uitvoering komt. Ik hoop dat goed voorbeeld doet volgen en er meer bekendheid komt voor deze sociale en duurzame woonvorm.’ Zelf hoopt Pieter dat zijn woondroom ook in vervulling gaat. ‘Het is nog niet gelukt om een erf te vinden. We kijken rustig verder.’

Het eerste gedeelde erf

In Lettele (Overijssel) wordt met medewerking van gemeente Deventer gewerkt aan het eerste erf in Nederland volgens het Erfdelen-concept. Er is toestemming voor het bouwen van zes nieuwbouwwoningen en het splitsen van de bestaande boerderij. Hierdoor biedt Buitendelen, zoals het project heet, ruimte voor acht huishoudens. Meer weten? www.buitendelen.nl

---

Collectief particulier opdrachtgeverschap

Gezamenlijk een visie en plan ontwikkelen is een belangrijke stap in het erfdelen-traject. De huishoudens richten samen een Collectief Particulier Opdrachtgever (CPO)-groep op. Bij een CPO-project zijn de toekomstige bewoners gezamenlijk opdrachtgever van het nieuw- of verbouwproject. Er is onderling dus veel overleg en afstemming nodig.

---

Tekst: Yvette Hoogenboom | Beeld: Pieter Parmentier