De nieuwe pensioenwet: vijf prominente tegengeluiden

Het kabinet vindt ons huidige pensioenstelsel niet toekomstbestendig. Daarom heeft het een wet gemaakt die moet leiden tot een geheel nieuw pensioenstelsel. Deze Wet Toekomst Pensioenen moet ons pensioen inzichtelijker, persoonlijker en eerlijker maken. Maar zorgt deze nieuwe pensioenwet ook echt voor verbetering? Deze vijf prominenten hebben er een hard hoofd in.

Ons huidige pensioenstelsel bestaat uit drie pijlers: 1. de AOW (het staatspensioen dat iedereen krijgt die vanaf vijftig jaar voor aanvang van de AOW-leeftijd in Nederland woont), 2. het collectief aanvullend pensioen (waar je via je werkgever voor hebt gewerkt en gespaard in een pensioenfonds), 3. een individuele aanvulling (waar bijvoorbeeld zzp’ers en werkgevers zonder verplichte pensioen- cao op zijn aangewezen).  

De nieuwe wet is vooral bedoeld om de koopkracht van mensen met een collectief aanvullend pensioen te verbeteren. Ook moet duidelijker worden wat deelnemers in een pensioenfonds aan pensioen opbouwen. Daarnaast moeten de nieuwe regels beter aansluiten bij het feit dat mensen tegenwoordig vaak niet meer veertig jaar bij één baas werken.

Klinkt allemaal mooi, maar is dat ook zo? Door deze nieuwe wet moet het collectief pensioenvermogen individueel worden herverdeeld. Hierbij gaat het om bijna tien miljoen pensioenen van werkenden en gepensioneerden. Dit kost ontzettend veel tijd én geld, dat de pensioendeelnemers moeten betalen. Bovendien is de inflatie op dit moment hoog. Het is de vraag of we straks wel kunnen rondkomen van ons pensioen. Nu al lopen de meeste pensioendeelnemers veertien jaar indexatie mis, ondanks goede rendementen die pensioenfondsen in die jaren gemiddeld hebben gemaakt. Zullen onze pensioenen na invoering van de nieuwe wet wel koopkrachtiger worden? Als het economisch goed gaat, kunnen de pensioenen sneller verhoogd worden. Maar zit het economisch tegen, dan kunnen ze omlaaggaan. En vooral rond dit laatste punt wringt de schoen, omdat de koopkracht van het aanvullend pensioen dus al jaren daalt.

Daarom stuurden 44 gerenommeerde (pensioen)wetenschappers en politieke zwaargewichten – onder wie Elco Brinkman, Eduard Bomhoff en Herman Wijffels – eind oktober een brandbrief naar de Eerste en Tweede Kamer. Ze vrezen voor een drama in de uitvoering van de stelselwijziging én voor grote tegenvallers voor pensioenspaarders. ONS Magazine sprak met vijf pensioendeskundigen. Wat is hun belangrijkste bezwaar tegen de nieuwe pensioenwet?  

Onder meer voormalig directeur economische zaken provincie Noord-Brabant, voormalig directielid Hoogovens/Corus, oud-voorzitter Nederlandse bond voor pensioenbelangen, auteur van twee pensioenboeken, pensioenadviseur van de kbo-bonden in het senioren netwerk Nederland

‘Nu krijgen deelnemers van hun pensioenfonds jaarlijks een overzicht: als u zo doorspaart, dan krijgt u vanaf uw pensioendatum dit bedrag uitgekeerd. Zo helder als glas. In het nieuwe systeem zijn er drie scenario’s: uw pensioenuitkering blijft zoals die was, wordt beter óf juist slechter. U weet dus niet waar u straks aan toe bent. Als u pech heeft, dan kan uw pensioen straks zo maar naar beneden duiken. Een nieuwe hypotheek aanvragen kunt u vergeten: de bank zal niet snel een nieuwe lening verstrekken als het onduidelijk is of u deze kunt terugbetalen. Het huidige stelsel is gebaseerd op solidariteit: die raken we kwijt. Het model van de wet is dus niet geschikt voor het beoogde doel. Wetenschappelijk gezien is deze pensioenstelselherziening een grote stommiteit die zal leiden tot flinke problemen. Straks moet u aangeven hoeveel risico u wilt lopen met uw pensioen: wilt u beleggen in aandelen, onroerend goed of obligaties? Hierover heeft u nog nooit hoeven nadenken, en misschien heeft u er totaal geen verstand van. Blijkt het opgebouwde bedrag later tegen te vallen, dan krijgt u te horen dat u een andere beleggingsvorm had moeten kiezen. Dit moeten we niet willen.’

Voormalig belastinginspecteur, voorzitter ledenraad Nederlandse bond voor pensioenbelangen

‘De omslag naar het nieuwe stelsel gaatheel veel geld kosten. Miljarden die pensioendeelnemers hebben gespaard en die nu ergens anders aan worden uitgegeven. Consultants en de pensioensector gaan hier veel geld aan verdienen. Terwijl oudere werknemers en gepensioneerden er hoogstwaarschijnlijk op achteruit gaan, gezien de constructie in de wet. Jongeren hebben straks geen enkele garantie meer dat ze een goed pensioen opbouwen. Dat is oneerlijk. Het wordt niet voor niets het casinopensioen genoemd: het is één grote gok. Voorstanders vertellen een optimistisch verhaal, maar dat klopt gewoon niet. Gewone mensen hebben geen benul van wat ze boven het hoofd hangt. De rekenmethodes die worden gebruikt maken het systeem schimmig en oneerlijk. Je wordt als pensioendeelnemer afhankelijk van de beurs. En het systeem is zo in elkaar geknutseld, dat het banken en “de pensioenindustrie” geld oplevert, maar de pensioendeelnemers juist niet. Het opgebouwde pensioenvermogen groeit en vormt straks ook een mooie leenbank voor de overheid. Iedereen profiteert van dit geld, behalve de pensioendeelnemers. Zij worden gezien als hinderlijke bijzaak, terwijl het juist om deze mensen zou moeten gaan.’

Voormalig directielid, bestuurder en beleggingsadviseur van pensioenfondsen, bestuurslidNederlandse bond voor pensioenbelangen

‘Op dit moment is de pensioendoelstelling (AOW plus aanvullend pensioen samen): zeventig tot tachtig procent van het inkomen bij 42 jaar werken. Die doelstelling raken we kwijt: straks wordt het geld in individuele potjes opgedeeld. Het eindbedrag per deelnemer is dan afhankelijk van het rendement dat per leeftijd gaat verschillen. Heeft u geluk, dan valt uw pensioen straks hoger uit. Heeft u pech, dan is het stukken lager. En dan is er de complexiteit: het nieuwe stelsel levert hoge kosten op en mensen begrijpen hun pensioen niet meer. Er wordt per saldo meer belegd in overheidsschulden. Daardoor is het nieuwe pensioen erg rentegevoelig en niet inflatiebestendig. Omdat in de eerste jaren na invoering de reserves van het oude pensioenstelsel kunnen worden gebruikt, lijkt het nieuwe systeem mee te vallen. Maar hier moet je doorheen kijken. Ik vind het jammer dat pensioenfondsbesturen zo meegaand zijn en zich weinig kritisch uitlaten over de complexiteit van de nieuwe wetgeving. De opdrachtgevers en opdrachtnemers in dit verhaal zijn soms dezelfde. Vanwege deze belangenverstrengeling durven bestuurders van de pensioenfondsen geen nee te zeggen tegen de sociale partners. Ze weten eigenlijk beter, maar maken er geen publieke discussie van. Doodzonde.’

Oud-voorzitter ABVAKABO FNV, voormalig Tweede kamerlid, voorzitter claimstichting pensioenen

‘Er was beloofd dat de nieuwe wet transparanter en eenvoudiger zou worden, en dat iedereen erop vooruit zou gaan. Maar het wordt alleen maar complexer. En of we erop vooruitgaan, is hoogst onzeker. Het is een mega-operatie om 1.400 miljard euro op te knippen en te verdelen over tien miljoen spaarpotjes. Hoe kunnen pensioendeelnemers beoordelen of het bedrag in hun potje klopt? Ook verandert de doorsneesystematiek: iedereen betaalt straks hetzelfde premiepercentage en krijgt voor iedere ingelegde euro aan premie dezelfde pensioenopbouw, onafhankelijk van de leeftijd. Nu betalen jongeren iets meer dan nodig is. Na je veertigste betaal je naar verhouding iets te weinig. De groep veertigplussers gaat voortaan minder krijgen terwijl ze in hun jongere jaren wel meer betaald hebben. Dit verschil moet gecompenseerd worden. Hierbij gaat het om een bedrag van ruim zestig miljard euro. Dit wordt uit het vermogen gehaald en gaat dus ten koste van de indexatieruimte. Indexatie heeft de afgelopen jaren niet plaatsgevonden en wordt niet meer toegezegd. Deze hele operatie kost ontzettend veel geld: ook dit wordt betaald van het pensioengeld van deelnemers. Ik hoop dat de Eerste Kamer kritischer en wijzer is. Beter ten halve gekeerd dan ten hele gedwaald.’

Journalist, maker van de documentaireserie Zwarte Zwanen (Omroep Max, NPO2)

‘De pensioenwereld vormt een gesloten circuit, waarin mensen die elkaars werk zouden moeten controleren, elkaar benoemen. Dáár zou de nieuwe wet wat aan moeten doen. Maar het gebeurt niet. Neem nou de toezichthouders: De Nederlandsche Bank en de Autoriteit Financiële Markten. Hun topmensen zijn niet onafhankelijk. Ze adviseren over ingewikkelde rekenmethodes en komen zelf uit de pensioenwereld. Of ze gaan er weer naar terug. Het is veel vriendjespolitiek. “Netwerkcorruptie” noemt lector Willeke Slingerland het in onze laatste documentaire. Gouden handdrukken en extreme beloningen zijn normaal. De voormalige minister Koolmees en de huidige minister Schouten weigerden er iets tegen te ondernemen. Ook wordt de extreme complexiteit van het pensioenstelsel niet aangepakt. Integendeel: de nieuwe wet maakt het nog ingewikkelder. En de openheid van de pensioenfondsen? Wij constateerden schimmigheid en geheimhoudingsclausules. Fouten en fraude worden onder het tapijt geveegd. Onacceptabel dat dit gebeurt met het geld van tien miljoen Nederlanders.

Beeld: Senioren Netwerk Nederland